Met zijn laatste boek de Canon van de Nederlandse natuur gooide natuurschrijver Dick de Vos (1958) hoge ogen. Vele interviews, in gerenommeerde kranten en op de TV, volgden. Maar ik vraag hem alles over zijn grote passie; de zang van vogels. Als cursusleider van de “Basiscursus vogelzang” vertelt hij graag over zijn zelf bedachte en beproefde methode, herkenning via sleutels, waar de cursus op is gebaseerd.
De geboren Rotterdammer Dick de Vos heeft het serieus naar vogels kijken laat ontdekt. Zo ongeveer vanaf zijn 30e is hij de vogels meer gaan bestuderen. Al gelijk raakte hij gefascineerd door de vogelzang. Zelf vindt hij dan ook dat hij meer luistert naar vogels dan dat hij kijkt. “De zang is mooier dan welke muziek dan ook”. Hij kan zich nog herinneren dat hij in zijn jeugd naar de duinen ging met zijn ouders. Hij heeft zelfs een foto waar hij als klein jochie met een verrekijker op staat. Wellicht is het zaadje toen geplant.
Maar de jaren erna werden opgeslokt door een studie Literatuurwetenschappen, werken bij de KPN en het gezin met opgroeiende kinderen. Tijdens een zeer droevige periode in zijn leven bracht de natuur hem rust en troost. “De natuur heeft een verpletterende onverschilligheid“, zegt Dick. “Alles en iedereen is vergankelijk, en wat er ook gebeurt de natuur gaat gewoon door”. Wat vindt Dick nou zo leuk om naar vogels te kijken? “Vogels zijn letterlijk vederlicht en daardoor kwetsbaar”. Passie voor het vogels kijken zit vooral in de verwondering en schoonheid van de vogel. Vogelzang is daar een onderdeel van. Er is altijd iets nieuws te ontdekken.
Inmiddels woonachtig in Leiden ontwikkelt Dick zich verder in het schrijven over natuur en vogels. Via een buurman komt hij als auteur bij het blad “Dier” van de Dierenbescherming terecht. Het ietwat activistische karakter van Dick, in de goede zin van het woord, komt naar boven. Hij zet zich in tegen het stierenvechten en belandt in de politiek. Tien jaar lang zet hij zich in voor de Partij voor de Dieren als waterschapsbestuurder en gemeenteraadslid.
“Ik wil graag de verwondering voor natuur en vogels meegeven aan mensen en ze zo aanzetten om de natuur te beschermen”, vertelt Dick. Hij volgde een opleiding tot natuurgids bij het IVN en sluit zich aan bij de vogelwerkgroep Leiden en omstreken. Regelmatig gaat hij als begeleider en gids mee op vogelreizen van BirdingBreaks. En leidt hij elk jaar een nachtelijke wandeling in de duinen van Meijendel, de nachtengaalwandeling.
De nachtegaal is de favoriete vogel van Dick. “Je zou er een boek over kunnen schrijven”, grapt hij. En dat heeft hij gedaan. ‘Ode aan de Nachtegaal’ is een boek waarin de geschiedenis, mythologie en uiteraard de zang van de nachtegaal uitvoerig worden beschreven. Er staan nu al meer dan een dozijn aan titels op zijn naam. Ook de ‘Veldgids vogelzang’ en ‘Wat zingt daar?’ Kortom Dick is een begrip als het om vogelzang gaat.
Je gaat een cursus vogelgeluiden herkennen geven, waarom?
“Vogels kijken begint bij je oren”, antwoord Dick. Heel vaak komt het voor dat je een vogel luid en duidelijk hoort, maar dat deze zo verstopt zit dat je hem niet kunt vinden. Het helpt enorm als je al weet waarnaar je op zoek bent. Door het zelf onderzoeken van vogelgeluiden en het bestuderen van bestaande lectuur over vogelzang, is er in het hoofd van Dick een structuur van de zang ontstaan. Hij heeft een methode ontwikkelt waarbij je aan de hand van ‘sleutels’ de zang van vogels kan categoriseren. “Door de vogels onder te verdelen in soorten en type zang, kun je de lange lijst aan vogelsoorten decimeren in behapbare groepjes”, legt Dick uit.
Geef je de Basiscursus vogelzang alleen?
“Nee zeker niet”, antwoord Dick. “Ik geef de cursus samen met mijn vaste geluidenman, Henk Meeuwsen”. De twee werken al jaren samen en geven momenteel al voor de derde keer een laagdrempelige cursus op Vroege Vogels radio. Daarin wordt één vogel per aflevering besproken.
De Basiscursus vogelzang bestaat uit drie online lessen en wordt ondersteund met het handige boek, ‘Wat zingt daar?’ Stap voor stap wordt er ingegaan op het type zang en welke vogels in die categorie vallen. Zo komen er een vijftigtal vogels voorbij met goede geluidsfragmenten die volgens de methode van Dick kunnen worden herkend. “Je gaat gerichter luisteren naar vogels”, vertelt Dick. “Zo zie je meer en is de beleving nog leuker”.
Je bent ook auteur en redacteur voor het Vogelskijken platform?
“Jazeker, ik schrijf artikelen over, hoe kan het ook anders, vogelzang. In de rubriek ‘Zo klinkt de…’ ga ik dieper in op de zang en uiterlijke kenmerken per soort”. Ook schrijft Dick artikelen over vogelboeken, de zogenoemde boekrecensies. Voor het nieuwe Vogelskijken Magazine is Dick ook actief. Daarin vindt je onderdelen van zijn beproefde methode om vogels aan hun zang te leren herkennen. Allemaal een goede aanvulling op de Basiscursus vogelzang.
Komen er ook nog boeken van jouw hand aan?
“Ik heb vol op ideeën, het is maar goed dat ik met prepensioen ben. In ieder geval ga ik in de zomer beginnen aan een vervolg op het Canon van de Nederlandse natuur. Het wordt een Canon over de boerennatuur. Verder zou ik graag boeken schrijven over vogels, portretten van een soort. Zeker soorten die in de geschiedenis, kunst of mythologie beschreven zijn”.
En wil je nog meer onderzoek doen naar vogelzang?
“Er is nog veel te onderzoeken op het gebied van vogelzang. Ik werk mee aan de app van Henk Meeuwsen, BirdSounds Europe, die ik graag completer zou willen maken. Momenteel ben ik bezig om de strofentypen van de pimpelmees op te nemen en te onderzoeken. Het is reuze interessant om te bestuderen of de verschillen in geluiden geografisch zijn en of je dan kan linken aan ondersoorten”.
Naast mantelzorg en allerlei drukke bezigheden op maatschappelijk gebied (hij is onder andere secretaris van de Bomenbond Rijnland en bestuurder bij het Bewaarde Land) is er gelukkig tijd om alle passies te combineren. De meeste ‘zangers’ zijn weer in het land en ook de door Dick geliefde nachtegaal laat weer van zich horen. Ik sluit het interview af met een mooie quote van Dick;
“We moeten het contact met de natuur herstellen” – Dick de Vos
En dat is precies wat Dick drijft, mensen enthousiasmeren om de natuur in te gaan. Hij gunt iedereen de verwondering die de natuur, én vogels in het bijzonder, ons als mens kunnen geven.
Aanmelden voor de Basiscursus Vogelzang, cursus dagen op 11, 18 en 25 april
Boeken van Dick de Vos:
Wat zingt daar?
Veldgids Vogelzang
Veldgids Vogeltrek
