Jaarlijst, tuinlijst, daglijst, regiolijst. Wat is er zo leuk aan lijstjes?

De meeste vogelaars houden allerlei lijsten bij. De bekendste lijst is hoeveel vogelsoorten je (in Nederland) hebt gezien. Maar er zijn heel veel varianten, waarbij de belangrijkste variabelen de tijdsduur, de gebiedsbegrenzing en de wijze van vervoer zijn. In dit artikel kijken we naar lijsten die vogelaars het vaakst hanteren en staan we stil bij de achterliggende vraag: waarom zou je het doen en wat is er zo leuk aan?

Lifelist

Dit is de lijst met vogelsoorten die je tijdens je leven hebt waargenomen. Voor sommige vogelaars is dit bijna van levensbelang en het is voor twitchers de sterkste prikkel om soorten te bezoeken die ze nog niet eerder hebben gezien.

Bij een lifelist zijn er eigenlijk drie varianten: de soorten die je waar dan ook in de wereld hebt gezien, soorten die je binnen het ‘Western Palearctic-gebied’ het gezien, en soorten die je binnen de landsgrenzen (b.v. Nederland of België) hebt gezien.

Door Dutch Birding wordt er een officiële lijst bijgehouden wie binnen Nederland de meeste vogelsoorten heeft gezien. Degenen die bovenaan staan tikken bijna de 500 soorten aan! De maximale score voor België vind je hier.

Jaarlijst

Dit is de lijst met vogelsoorten die je binnen één kalenderjaar hebt gezien. Voor sommige vogelaars is dit een gewoonte en die doen dit elk jaar opnieuw. Lang niet altijd om te scoren, maar gewoon om bij te houden welke soorten je dit jaar hebt gezien. Sommigen zijn heel fanatiek, anderen doen het om mooi vergelijkingsmateriaal te hebben door de jaren heen.

Wat je ook regelmatig ziet is dat vogelaars één jaar uitkiezen om binnen dat jaar het maximaal mogelijke aantal soorten te zien. Ook dit wordt natuurlijk bijgehouden door Dutch Birding. Hier zie je de ranglijst van 2022. In het Engels wordt dit ‘the big year’ genoemd. Er is zelf een film aan dit fenomeen gewijd, een must-see voor elke vogelaar. Met name in Amerika is er een rijke geschiedenis op het vlak van ‘big years’ die al terug gaat tot 1939.

Ook binnen de jaarlijst heb je onderscheid in regio’s. Het ‘wereldrecord’ is in handen van ‘onze eigen’ Arjan Dwarshuis. In 2016 zag hij liefst 6852 vogelsoorten. Met deze ultieme big year zamelde Arjan geld in voor het goede doel namelijk een programma van BirdLife International dat het uitsterven van zeldzame soorten een halt toe moet roepen.

Vanwege de grote impact op het klimaat zijn er ook allerlei ‘groene’ alternatieven ontstaan, zoals het zien van zoveel mogelijk soorten door alleen te lopen of te fietsen. Een regio-jaarlijst leent zich hier bij uitstek voor.

Daglijst

Wat is er leuker dan met een dagje vogelen een excursie bij te houden welke soorten je die dag hebt gezien? Je staat er versteld van hoeveel vogelsoorten je op één dag kunt zien.

Als je een stapje verder gaat kun je een zogenaamde ‘big day’ organiseren. Het doel is dan zoveel mogelijk soorten zien op één dag, waarbij de fanatiekelingen de volle 24 uur gebruiken om de score te maximaliseren. De nachtelijke uren worden gebruikt om nacht-actieve roepende vogels te beluisteren, zoals uilen en zeldzame rallen.

Als je voor een maximale score wilt gaan, is de tijd van het jaar niet onbelangrijk. Afhankelijk van de regio waarbinnen de ‘big day’ zich afspeelt, is begin mei de meest gekozen periode. Het record in Nederland staat op 200 soorten op één dag.

Bij een big day horen een paar spelregels. Over het algemeen is het horen van een vogel voldoende om de soort te tellen. Als je met meerdere vogelaars op pad gaat, stem je van te horen af hoeveel personen de soort waargenomen moeten hebben om de soort te tellen. Meestal is dit meer dan de helft, dus bij een groep van vier moeten drie vogelaars de soort gezien hebben.

Binnen de daglijsten zie je een enorme variatie in regio en manier van vervoer. Ook hier zie je steeds meer regionale of provinciale big days, waarbij deelnemers uitsluitend gebruik maken van de fiets.

De Texel Big Day is een mooi voorbeeld van het verbinden van een goed doel aan het zien van zoveel mogelijk soorten. Je mag alleen meedoen als je geld inzamelt voor het gekozen doel. Ook in 2023 is er weer de Texel Big Day.

Tuinlijst

Een lijst die in dit overzicht niet mag ontbreken is de tuinlijst. Welke en hoeveel soorten heb je in of vanuit je tuin gezien? Dit is een plek waar je relatief veel bent en ook al heb je een postzegeltuintje; er kunnen heel veel verschillende soorten over je tuin vliegen! Hoe tof is het om vanuit je tuin een vis- of zeearend te zien!

Vanuit Vogelskijken.nl hebben we dit jaar een challenge uitgezet, die hier niet onvermeld mag blijven. We roepen zoveel mogelijk lezers op om mee te doen met de jaarlijst tuintelling. Welke vogels zie jij in je tuin? Doe je ook mee? Hier vind je alle informatie en kun je je aanmelden: https://vogelskijken.nl/foto-challenge/welke-soorten-zie-jij-in-je-tuin-jaarlijst-tuintelling/

Wat is de lol van deze lijstjes?

Met de variabelen tijdsduur, gebiedsgrootte en manier van vervoer zijn er nog talloze varianten mogelijk. Veelvoorkomende zijn de maandlijsten (kun je in elke maand van het jaar de tjiftjaf, zwarte roodstaart, veldleeuwerik en robotap zien?), en de gebiedslijsten (hoeveel soorten heb je b.v. op een Waddeneiland of in het werkgebied van je Vogelwerkgroep gezien?).

Ik vermoed dat voor veel vogelaars deze lijstjes een excuus zijn om zoveel en zo vaak mogelijk naar vogels te kijken. Een nieuwe jaarlijst geeft je weer een perfect excuus om een jaar lang veel te vogelen en buiten te zijn. Buiten dit excuus voegen de lijstjes iets toe aan het plezier dat je beleeft aan vogels kijken: je kunt het kwantificeren, het staat zwart-op-wit wat je allemaal hebt gezien en dat geeft voldoening.

Wat met name bij ‘big days’ speelt is de voorbereiding ervan. Je kunt wekenlang bezig zijn met talloze voorbereidingsbezoeken en het bepalen van de meest optimale route. Wat zijn de lastige soorten en waar maak je de meeste kans op bijvoorbeeld een kruisbek?

Het sociale aspect levert ook een hoop plezier op. Meestal doe je zo’n ‘big day’ met een groepje gelijkgestemde fanatiekelingen en wat is er leuker dan elkaar tot op het bot te motiveren en samen het genoegen te ervaren van een soorten-aantal dat je niet voor mogelijk had gehouden… Het koppelen aan een goed doel kan de motivatie nog meer stimuleren.

Ook speelt mee dat alle ‘gewone’ soorten meedoen. Sterker nog, de gewone soorten kunnen de doorslag geven bij een succesvolle big day. Zeldzame soorten zien is leuk, maar een algemenere appelvink of havik is minstens zo bevredigend.

En tenslotte geven lijstjes je steeds weer een nieuwe kans: een nieuwe dag, een nieuwe regio, een nieuw jaar: een nieuw excuus om veel naar vogels te kijken.

En jij?

Welk type vogelaar ben jij? Houd jij overal lijstjes van bij? Doe je dat online of schrijf je het in een boekje? Vind je dat het iets van de magie van vogels kijken wegneemt of inspireert dit artikel jou juist om het ook eens te proberen?