Leer het vogelaarsjargon

Vogelaars worden door de buitenwereld vaak beschouwd als rare snuiters. Zelfs in het weekend stappen ze vroeg uit bed! Ook spreken ze een taal die voor een buitenstaander soms onbegrijpelijk is. Dit vogelaarsjargon is een taaltje dat je als vogelaar echter relatief snel onder de knie krijgt, al blijven er nieuwe termen en afkortingen bijkomen. En dat is maar goed ook want elke subcultuur moet zich blijven definiëren.

Om het voor beginnende vogelaars gemakkelijk te maken vind je hieronder een overzicht van het vogelaarsjargon. Het is jargon dat vooral door twitchers wordt gebruikt (lees snel verder wat dat betekent). Lang niet alle vogelaars zijn bezig met lijstjes en zeldzaamheden. Schroom niet om, onderaan de pagina, feedback te posten. Het kan zijn dat we nog iets zijn vergeten of dat een specifieke uitleg niet duidelijk genoeg is.

Adult

Met adult bedoelen vogelaars een volwassen vogel.

Bewijsplaatje

Het maken van een vogelfoto waarop de belangrijkste kenmerken van de soort te zien zijn en die kan dienen als bewijs dat je een bepaalde soort hebt gezien.

Big day/Big year

Een dag of jaar waarin je zoveel mogelijk vogelsoorten wilt zien. in 2011 is er zelfs een speelfilm aan dit fenomeen gewijd: The Big Year (Klik hier voor meer informatie over deze film)

Blocker

Een soort op je lijst die weinig andere vogelaars hebben gezien. Hierdoor wordt het voor anderen moeilijker om je in te halen of voorbij te streven op de lijst.

Bosjes kloppen

Het systematisch doorzoeken van bosjes en struiken met als doel een bijzondere vogel te vinden. De beste tijd om dit te doen is tijdens de trek in het najaar.

CDNA

Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna. Beoordeelt en archiveert alle waarnemingen van zeldzame vogels in Nederland. Ze doen dit aan de hand van beschrijvingen en foto’s. Er is ook nog de CSNA (Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna).

Claimen

Je kunt een vogel/waarneming ‘claimen’ wanneer je de eerste bent die de vogel op die specifieke locatie ontdekt.

DB/DBA

Dutch Birding/Dutch Birding Association. Stichting die het bestuderen van in het wild levende vogels en het documenteren van bijzondere waarnemingen bevordert. Bovendien houdt het Nederlandse vogelaars op de hoogte van recente bijzondere waarnemingen.

Digiscopen

Het fotograferen met een digitale camera of telefoon via een telescoop. Je kunt zo van grote afstand bewijsplaatjes maken.

Dippen

Het niet waarnemen van een (zeldzame) vogel terwijl je juist voor die vogel naar een gebied bent gegaan.

Escape

Niet-wilde vogels die zijn ontsnapt en dus niet tellen voor de lijst. Vooral eenden en ganzen ontsnappen met enige regelmaat. Maar ook pelikanen, flamingo’s en uilen ontsnappen regelmatig. Ze zijn meestal te herkennen aan ring, wing clip en/of gedrag. Maar ook vogels die ongeringd en/of schuw zijn kunnen worden bestempeld als escape.

Gonys hoek

Ook wel de nok genoemd. Dit is de hoek in de ondersnavel nabij de punt van een snavel (vooral bij meeuwen goed zichtbaar).

Horen=scoren

Deze uitspraak refereert naar een waarneming van een nieuw soort dat enkel via geluid wordt waargenomen. Zo kun je een soort op je levenslijst hebben die je nooit hebt gezien. Dit is vaak het geval bij nachtvogels. De meeste vogelaars willen de vogel echter zien.

Indienen

Bepaalde zeldzame soorten moeten worden ingediend bij het CDNA. Het CDNA beslist vervolgens of de waarneming wordt goedgekeurd.

Invasie

Het plotseling verschijnen in grote aantallen van een soort die normaal gesproken in kleine aantallen voorkomt in Nederland of België. Pestvogels en kruisbekken zijn bekende voorbeelden.

Influx

Trekvogels die (onder invloed van weersomstandigheden) opeens opduiken in een regio of gebied waar ze normaalgesproken niet voorkomen. De aantallen zijn lager dan bij een invasie.

Jaarlijster

Iemand die een jaarlijst bijhoudt: alle soorten gezien in een bepaald gebied (regio of land) in één kalenderjaar. Je hebt ook maandlijsters; het bijhouden van alle soorten binnen één maand.

Jizz

Verbastering van de afkorting: General Impression of Size and Shape. Ervaren vogelaars kunnen op basis van houding en gedrag (onbewust) vogels snel determineren. Over de betrouwbaarheid van jizz vinden de nodige discussies plaats.

Juveniel

Juveniel is een aanduiding voor het kleed waarin een jonge vogel vliegvlug wordt.

KJ

KJ staat voor kalenderjaar. Het eerste kalenderjaar duurt tot 31 december van het jaar waarin de vogel uit het ei is gekomen. Roofvogels en meeuwen doen er meerdere jaren over om het volwassen kleed te krijgen. Om de leeftijd van een vogel aan te geven zeg je dan bijvoorbeeld zeearend, 3e KJ.

Leucisme / leucistische vogel

Gebrek aan pigment. Dit resulteert in witte onderdelen op een vogel.

Lifer

Een lifer is een vogel die je nog nooit eerder hebt gezien of gehoord.

Lijst

Hiermee wordt de totale lijst van waargenomen vogels bedoeld. Er bestaan echter meerdere ‘lijsten’. De meeste vogelaars zullen hiermee duiden op hun Nederlandse lijst maar het kan ook zijn dat ze hun WP (zie hieronder) of regio lijst bedoelen.

Melanisme / melanistisch

Teveel aan donkere pigmenten (soms zelfs zwart).

Pelagische tocht

Een boottripje op zee met als doel om zeevogels te zien zoals noordse stormvogels, jan-van-genten, jagers en pijlstormvogels.

Pishing

Pishing: het maken van mondgeluiden met als doel om vogels aan te trekken danwel het nieuwsgierig maken van vogels waardoor ze zich laten zien. Pishing is een Eengels woord en is een onomatopee: pschhhh pschhhh pschhhh is het meest gebruikte mondgeluid.

Ringtail

Benaming voor vrouwelijk en/of juveniel kleed van blauwe-, grauwe- of steppekiekendief. Deze kleden zijn lastig van elkaar te onderscheiden.

Schaamsoort

Een vogelsoort waarvoor de waarnemer niet afhankelijk is van geluk maar die nog steeds niet is gezien. Het kan zijn dat de waarnemer er nog geen moeite voor heeft gedaan of dat de vogel een paar keer is gedipt. Van schaamsoorten is eigenlijk alleen sprake wanneer de waarnemer al een geruime tijd vogels kijkt.

Skulky

Gedrag van een vogel die zich maar lastig laat zien, zich heel verborgen houdt en in de dekking blijft.

Stringen

Een soort aan je lijst toevoegen die je eigenlijk niet (goed genoeg) hebt gezien of gehoord. Dit gebeurt zowel bewust als onbewust.

Subzang

Subzang is een zachte en subtiele zangvorm, waarbij de bek van de vogel niet of nauwelijks opengaat en de vogel zacht en anders zingt dan de normale zang. Merels staan hier bekend om en doen dit met name in de herfst en winter.

Tapen

Het afspelen van vogelgeluiden met als doel om vogels aan te trekken. Met name in de broedtijd kunnen vogels hier sterk op reageren. Het is niet onomstreden, omdat vogels gestoord kunnen worden in het broedproces. Er is consensus dat tapen tijdens de broedtijd niet OK is.

Taxon

Meervoud is taxa. Een taxon bevat een groep vogels die taxonomische bij elkaar horen. Vogelaars bedoelen hier bijna altijd een familie mee. Boeren- en huiszwaluw zitten bijvoorbeeld in hetzelfde taxon. Het gebeurt regelmatig dat er taxonomische wijzigingen worden aangebracht omdat nieuwe kennis, nieuw inzicht brengt.

Ticken

Het zien van een van tevoren beoogde soort.

Trektellen

Het tellen en noteren van overvliegende vogels die migreren tijdens het voor- of najaar.

Twitch

Je maakt een twitch wanneer je voor een specifieke/nieuwe soort een rit maakt en deze vervolgens daadwerkelijk ziet en/of hoort.

Twitcher

Iemand die lange afstanden aflegt om een (nieuwe) zeldzame vogel te zien.

WP (Western Palearctic)

Deze afkorting staat voor Western Palearctic. Het is de aanduiding van een grote regio waar meerdere werelddelen in vallen. Deze zoögrafische regio wordt niet bepaald door landsgrenzen maar door natuurlijke barrières. Het gros van de vogelgidsen die je in Nederland kunt kopen hanteren deze regio.

Zeetrektellen

Met verrekijker of telescoop een lange tijd over de zee kijken en de soorten tellen die langsvliegen.

Zelfontdeksoort

Een zeldzame soort die jij als eerste hebt gezien/ontdekt. Een afgeleide hiervan is de herontdeksoort als de vogel een tijdje niet meer is gezien of elders opduikt.

Ken jij nog vogelaarsjargon?

Welk vogelaarsjargon is helemaal nieuw voor je en aan welk jargon bezondig jij je veel? Mis je nog een veelgebruikte uitdrukking onder vogelaars? Laat het ons weten in de reacties

Dit artikel is een coproductie van Timo Roeke en Daan Schoonhoven.