Eens in de zoveel jaar komt het voor: een influx van de grote kruisbek. Deze in Scandinavië broedende soort werd bijvoorbeeld veel gezien in 2004, 2013 en 2017. Ook dit najaar worden er goede aantallen grote kruisbekken gezien.
Herkenning op basis van kleedkenmerken
Grote kruisbekken zijn lastig te onderscheiden van gewone kruisbekken en alleen met goede foto’s op naam te brengen. Vooral de snavel is cruciaal voor de herkenning. Het verenkleed verschilt niet van gewone kruisbekken. Het lichaam is rood bij mannetjes en een mix van grijs en groen bij vrouwtjes. De vleugels zijn donker, bruin tot zwart. Het postuur is wel afwijkend: grote kruisbekken zijn iets groter en zwaarder gebouwd. Met name de nek is een stuk breder en prominenter aanwezig en wordt vaak als ‘stierennek’ benoemd.
Het beste onderscheidende kenmerk is de snavel. Deze is bij grote kruisbek dikker en korter. De onder- en bovensnavel zijn ongeveer even dik waardoor de snavel stomper oogt.
De grote kruisbek herkennen op basis van geluid
Naast de nek en de snavel is er nog een belangrijk onderscheidend kenmerk: het geluid. Kruisbekken roepen veelvuldig in vlucht. Zowel solitair als in groepen kun je ze vaak al van ver horen aankomen. Er zijn echter meerdere typen kruisbekken die allemaal een eigen geluid hebben. Volgens de laatste inzichten (Martin et al, 2019) zijn er maar liefst 17 typen gewone kruisbekken en 2 typen grote kruisbekken te onderscheiden. Het geluid van de grote kruisbek is relatief laag en kan het beste als ‘kuup’ omschreven worden. Echter, het geluid kan veel lijken op een aantal andere typen kruisbek. Met name type N3 (idem als type Y) en type N8 (idem als type X) zijn bekende ‘pitfalls’.
Determinatie met sonogram
Een belangrijk hulpmiddel om grote kruisbekken met zekerheid te determineren is het maken van een sonogram. Een sonogram is een grafische weergave van een geluid. Het geluid wordt vertaald naar een soort grafiek waarbij je kunt zien hoe hoog het geluid is, hoe lang het duurt en welke vorm het heeft. Hiermee is het geluid van grote Kruisbek met zekerheid van andere typen te onderscheiden. Een sonogram maak je vrij eenvoudig met gratis programma’s als Audacity of Raven. En als je een geluid uploadt op www.waarneming.nl dan wordt er automatisch een sonogram aangemaakt.
