Met beschrijvingen en meer dan vijfhonderd vliegbeelden helpt Vogeltrek in beeld honderdtwintig soorten trekvogels te herkennen. Het is een compacte veldgids met diepgang, soms met verrassende inzichten.
Een veldgids voor vogeltrek
Sam Gobin is bioloog en grafisch vormgever, onder meer van natuurboeken die verschenen bij KNNV Uitgeverij en Noordboek. Hij schreef eerder, samen met Dick de Vos, de Veldgids Vogeltrek (2019). Marc Dijksterhuis is sinds tien jaar een fervent vogelaar en geeft geregeld excursies en lezingen. Hij is samen met Adri Clements de man achter Vogeltrekinfo op X.
Samen maakten zij een veldgids met als doel iedereen die zich wil bekwamen in het herkennen van trekvogels hulp te geven. Daarvoor geeft het boek uitleg over silhouet, kleedkenmerken en gedrag tijdens de vlucht. Soorten die niet aan hun vliegbeeld maar vooral op geluid te herkennen zijn, ontbreken. Daarvoor is er de Veldgids Vogeltrek. De twee veldgidsen vullen elkaar dus aan.
Kaarten en kenmerken
Op de linkerpagina lees je waar en wanneer je een soort kunt verwachten. Boven deze beschrijving staat een verspreidingskaart die laat zien waar de vogels die in Nederland doortrekken vandaan komen. Onder de beschrijving vind je een grafiek die in beeld brengt in welke maand de trefkans het grootst is.
De rechterpagina beschrijft het vliegbeeld van de vogel, het silhouet en de manier van vliegen (de ‘jizz’), de globale groepsgrootte en verschillen met gelijkende soorten. Het meest in het oog springen de vliegbeelden erboven: compilaties van zo’n zes tot tien foto’s van vliegende vogels in wisselende kleden vanuit verschillende afstanden en perspectieven.
Het vliegbeeld als vertrekpunt
De foto’s, die soms dicht bij precieze tekeningen komen, zijn zorgvuldig gekozen. Ze vormen samen een representatief beeld van de vogel zoals je die bijvoorbeeld tijdens de najaarstrek aan de kust kunt waarnemen. Zo is bij de grote zee-eend een foto opgenomen van deze soort tussen zwarte-zee-eenden en ijseenden, waarbij de kenmerkende witte armpennen zichtbaar zijn. De ingehouden nek van de koereiger, de perzikkleurige zweem op de borst van de noordse pijlstormvogel, de spitse vleugels van het smelleken: ze zijn allemaal allemaal fraai te zien.
Slechts af en toe zou je nog iets meer willen: de kenmerkende formaties van de kraanvogel bijvoorbeeld. Of, bij de gedetailleerde beschrijvingen van grauwe en rosse franjepoot, de ruiterlijke erkenning dat het verschil soms niet eenvoudig is. De bekende Vogelgids van Europa van Svensson, Mullarney en Zetterström doet dat wat explicieter: ‘Herkenning op grote afstand moeilijk indien snavelvorm niet zichtbaar, vooral indien vogel ruit.’ Daar staat tegenover dat Vogeltrek in beeld inspeelt op recente ontwikkelingen in Nederland, zoals de hoge vlucht van waarnemingen van de vale gierzwaluw. Ook werkt deze compacte veldgids lastig te determineren groepen als meeuwen met diepgang uit.
Verrassend
De vogeltrek laat de mens versteld staan, van de oudheid tot nu. Die fascinatie voel je als je rustig de verspreidingskaarten uit deze gids tot je neemt en de beschrijvingen leest. De kleinste jager trekt tot 900 kilometer op een dag. De noordse stormvogel begint met na vijf tot twintig jaar met broeden; een grote groep onvolwassen vogels zwerft rond over oceanen. De grauwe pijlstormvogel broedt onderaan Zuid-Amerika, trekt in een lus van meer dan 30.000 kilometer naar Europese zeeën, en is zo, keilend bij sterke wind, bij Camperduin of Katwijk te zien.
Vogeltrek in beeld is een leerzame en visueel sterke veldgids, die het doel dat de schrijvers zichzelf stelden, bereikt. De ondertitel – trekvogels herkennen aan hun vliegbeeld – maakt precies duidelijk waar het in deze gids om gaat.
Sam Gobin. Marc Dijksterhuis. Veldgids Vogeltrek in beeld. Trekvogels herkennen aan hun vliegbeeld. KNNV Uitgeverij, Zeist 2023. 288 blz. € 32,95. Klik hier om het boek te bestellen.
