De steppekiekendief in vier seizoenen
Dwaalgast in het graan is een uitdagend leesboek voor de lezer die veel, haast alles wil weten over de reizen van de steppenkiekendief en verschillende exemplaren die de schrijvers hebben gevolgd.
Ben Koks is een Nederlands ornitholoog en internationaal gewaardeerd kiekendiefonderzoeker. Hij richtte de Werkgroep Grauwe Kiekendief op en zette zich onvermoeibaar in voor de bescherming van en onderzoek naar akkervogels zoals kiekendieven, kwikstaarten en kwartels. In 2017 kreeg hij de Heimans en Thijsse-prijs voor zijn ‘grote inzet om natuur in akkerbouwgebieden van Groningen nieuwe kansen te geven.’ In 2017 beschermde hij voor het eerst een nest van een steppenkiekendief in een Groningse akker.
Elvira Werkman is schrijver, natuurjournalist en fotograaf. Ze schreef De man op de dijk over het beschermingswerk van Ben Koks en anderen voor de grauwe kiekendief, en werkt aan een biografie van de Groningse kunstenaar Hendrik Werkman. Ben Koks en Elvira Werkman hebben voor hun boek veel gereisd en gelezen. De inhoudsopgave bevat fraaie titels als ‘Expeditie Finland’, ‘De steppes en rivieren van Kazachstan’. Aan het boek ligt een omvangrijke research ten grondslag.
Reislust en schoonheid
Je weet veel meer over de steppenkiekendief als je dit boek hebt gelezen. Het is een roofvogel die tot de verbeelding spreekt door zijn jachtgedrag, reislust en schoonheid. De steppenkiekendief kan overal opduiken waar andere soorten kiekendieven komen: de bruine, de blauwe en de grauwe. Boeren op het Groningse platteland hebben gezien hoe de roofvogel ‘met sperwerallures’ een stal doorvliegt op jacht naar zwaluwen.
Een steppenkiekendief kan op trek wel zevenduizendkilometer ver vliegen. Het uitpluizen van trektelgegevens laat zien dat er voor steppekiekendieven twee pieken zijn die samenhangen met hun prooi: de mannen pieken met de graspiepers, de vrouwen met de boerenzwaluwen. Ze vallen in medio april (week 15) en de laatste dagen van april en begin mei (week 18). Foto’s laten de slanke, wendbare roofvogel zien: hij oefent zijn jachttechniek op hazen en duikt naar zangvogels.
Uitputtend
Voor de lezer is af en toe wel even doorbijten. Dat komt door de vele gedetailleerde beschrijvingen van afzonderlijke exemplaren. Het boek vat literatuur en veldwaarnemingen samen uit wel zeventien landen. In hun poging veel gevallen te willen documenteren lijken de schrijvers de lezer wat uit het oog te verliezen. Zo zijn via the wayback machine, een digitaal archief van het internet, veldwaarnemingen van 2007 uit Kameroen helemaal overgenomen. Vier bladzijdes gaan over één exemplaar op de Onlanden tussen 2016 en 2020, met herhalingen: ‘En waarom …uitgerekend De Onlanden’; ‘Vragen die zijn samen te vatten als: waarom juist de Onlanden’; ‘Wat maakte de Onlanden dan zo aantrekkelijk voor hem’ (p. 181).
Daar staan mooie beschrijvingen van vogels kijken tegenover. ‘En dan ineens komen de zwaluwen. Laag zwiert een hele zwerm boven de bomen, jagend op de kleine insecten. Hans maakt er een prachtfilm van en al zien we de rest van de dag geen enkele steppekiekendief – waar we eigenlijk voor waren gekomen – toch voelen we ons rijker dan aan het begin van de dag.’
Ben Koks & Elvira Werkman. Dwaalgast in het graan. De steppekiekendief in vier seizoenen. KNNV Uitgeverij 2022.
