Eimer de ijsvogel vertelt

“I’m dreaming of a white Christmas”? Nou, ik niet, hoor! De Kerst kan mij niet groen en zacht genoeg zijn. Sterker nog: ik haal pas opgelucht adem als het groen is gebleven tot pakweg Pasen!
Mijn naam is Eimer de IJsvogel en dit is mijn verhaal.

Spannend!

Jullie treffen me in de in tijden van hoogspanning. Deze periode van het jaar kun je voor ons best vergelijken met wat voor sommige mensen op de wereld een oorlogssituatie is. Ook wij moeten ons staande zien te houden met het gevoel dat het leven op elk moment en vrij plotseling kan zijn afgelopen. Zijn het voor mensen in oorlogsgebieden bommen of kogels die een constant gevaar vormen, voor ons is het de onzichtbare vijand die de invallende winter heet.

Het is een dunne lijn tussen leven en dood, tussen geluk en doodsangst. Het is in ons geval iets volkomen triviaals en ontastbaars als een hogedrukgebied dat wel of niet de overhand krijgt. Of de wind die wel of niet uit het oosten gaat waaien. Dergelijke factoren bepalen of wij het slachtoffer worden van een massaslachting of dat we juist in volle oorlogssterkte – om in dezelfde terminologie te blijven – aan het broedseizoen kunnen beginnen. IJs is daarbij de allesbepalende factor.

Cynisch

De Engelse vogelaar noemt ons, letterlijk vertaald, koningsvisser. Een vorstelijke naam die we met trots dragen en recht doet aan al onze familieleden over de hele wereld. Nederlanders moesten het weer eens anders doen. Zij kwamen ook bij iets vorstelijks uit, maar dan in een heel andere betekenis van het woord: ijsvogel. Een heel cynische en ongepaste keuze, want “ijs” staat voor ons onomwonden synoniem aan de dood.

Ik heb de prachtige reisverhalen van mijn voorgangers in deze rubriek gelezen, maar tot dergelijke reizen zijn wij niet in staat. Wij blijven waar we geboren worden en daar moeten we ons in leven zien te houden. Natuurlijk verkennen we onze directe omgeving wel en kunnen we best een klein beetje verplaatsen, maar wij zijn niet gebouwd voor lange trekbewegingen. Voeg daarbij dat we ons louter en alleen voeden met vis en de conclusie laat zich raden: wanneer de meren en sloten worden overgenomen door schaatsers, zijn wij zwaar de pineut…

Horrorwinter

Ik ben zelf inmiddels bijna drie jaar oud en ben geboren uit twee overlevenden van de laatste, niet gek lange maar voor ons wel heftige winterperiode. Mijn ouders hebben me verteld dat de winter van 2020-2021 volgens het ideale script leek te verlopen. Maar met het eind in zicht werden ze plotsklaps overvallen door een dikke week met Siberische kou. Deze donderslag bleek een doodsklap voor bijna alle familieleden en andere soortgenoten in de directe omgeving. Mijn vader en moeder hebben het gered omdat ze een zijarm van een grote rivier nabij Arnhem, waar ze woonden, wisten te bereiken. Deze bleef net voldoende open om genoeg voedsel te kunnen vergaren en zo de winterprik te kunnen overleven. Op het tandvlees redden ze het tot het voorjaar. Maar in hun omgeving was nauwelijks meer een ijsvogel te bekennen…

Koud kunstje

Het vinden van een geschikte nestplek bleek vervolgens een koud kunstje; bijna alle concurrentie was weggevaagd. Ik werd geboren uit hun eerste legsel en had vier broers en zussen. Na mij volgden nog twee nesten met respectievelijk vier en drie broers en zussen. Dat betekende dat we in het najaar onze directe omgeving weer een beetje met ijsvogels hadden bevolkt. Maar naarmate het najaar vorderde en de temperaturen daalden, sloop de angst er weer snel in. Al mijn broers en zussen hadden de horrorverhalen van papa en mama gehoord, maar er zijn nu eenmaal gevaren waartegen je je simpelweg niet kunt bewapenen. Als de winter komt, kan je alleen maar hopen dat je vooraan hebt gestaan toen het geluk werd uitgedeeld.

Een aantal keer leek het even de verkeerde kant op te gaan. Kleine watertjes vroren kortstondig dicht. Maar uiteindelijk was de winter van 21-22 er eentje waarvoor we vooraf zouden hebben getekend. Het volgende voorjaar was het aan mij om een bijdrage te leveren aan het op peil houden van onze mooie soort. Zonder me op de borst te willen kloppen: dat ging van een leien dakje! Ik vond snel een partner en ook een veilig en mooi thuis was vlot gepiept. Na een winterstorm lag er in een uiterwaard een prachtige boom om. In de wortelpartij legden we de basis voor drie nestjes en in totaal dertien kinderen!

Zalige onwetendheid

De vraag was toen natuurlijk: wat vertel ik mijn kinderen over het witte wintergevaar? Heeft het zin om te weten wat je mogelijk, of niet, te wachten staat? Na lang wikken en wegen besloten wij de vertellingen van onze ouders niet te delen. Wat heb je aan een leven vol constante angst als je aan de bron van die angst uiteindelijk toch niets kunt veranderen. Dan is een leven in zalige onwetendheid toch ver te prefereren? Ik heb mijn nageslacht dus bewust naïef gehouden en of dat het juiste voor hen is geweest, zal ik nooit weten. Ze zijn inmiddels allemaal de wijde wereld in en ondanks dat ze vast ergens in de buurt huizen, zie ik ze nooit meer.

Afgelopen winter was het spannend en dus fiks koud in december. Maar uiteindelijk werd het niet zo dramatisch als twee winters ervoor. Ik hoorde dat er her en der wel enkele slachtoffers zijn gevallen, maar grootschalig leed bleef gelukkig uit. Daarna waren de weergoden ons gunstig gezind en verliep de winter zacht. In het volgende voorjaar werd het langzaam maar zeker dringen op de mooie nestlocaties, maar ik kon gelukkig het plekje in “mijn boom” weer veiligstellen. Mijn vriendin en ik kregen dit jaar negen kinderen en ook om mij heen zag ik veel jong grut rondvliegen. Met de geschiedenis van mijn ouders in mijn achterhoofd vervulde de aanblik van onze veerkracht me met trots!

Opa vertelt

Ook dit jaar hebben we de tijdens de opvoeding de onderwerpen ijs en winter zorgvuldig gemeden. Ik had daar minder gewetensproblemen mee dan de zomer ervoor. Had ik toen nog het idee dat ik mijn kinderen bewust levenskennis onthield, nu had ik het gevoel dat de laatste echte rampwinter langzaam maar zeker uit het collectieve geheugen aan het verdwijnen was. Erover vertellen zou haast in de categorie “opa vertelt” vallen. Bijna alle ijsvogels om ons heen waren jonger dan mijn vriendin en ik. Zij hadden dus geen actieve herinneringen aan de keiharde ontberingen. We leken als soort zelfs in de naïeve veronderstelling te leven dat een echte winter tot de voltooid verleden tijd behoorde.

Daarvan ben ik echter verre van overtuigd. Het weer is een ondoorgrondelijke, onbetrouwbare en onvoorspelbare sluipmoordenaar. Mocht het onverhoopt weer tot een periode van sneeuw, ijs en de daarmee samenhangende malaise komen, dan troost ik me met de gedachte dat ik inmiddels zo veel kinderen heb dat er vast enkele geluk zullen hebben en mijn stokje kunnen overnemen. We zullen als soort vast weer diep moeten buigen, maar barsten zullen we nooit.

Namens alle ijsvogels een zachte, groene kerst gewenst!