‘Van half april tot de eerste week van juni organiseren we elke dinsdagavond een fietsexcursie in de Ooijpolder waarbij iedereen mee mag, ook niet leden. We maken er geen reclame voor en je hoeft je niet op te geven. We verzamelen gewoon op een bepaald punt en dan trekken we om zeven uur op de fiets de polder in. Het is een hele mooie laagdrempelige manier van vogels kijken en daar komen veel nieuwe leden uit voort.’
Aan het woord is Paul Gnodde, voorzitter van de Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o. De VWG Nijmegen, zoals de groep zich kortweg noemt, is de tweede van de meer dan 250 vogelwerkgroepen (VWG’s) met wie we hier kennis maken. De eerste was de Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland.
Volgens Paul Gnodde is de VWG Nijmegen er voor de vogels en de vogelaars in het werkgebied. ‘We hebben vier speerpunten. Vogels beschermen, vogels inventariseren en tellen, het plezier van het vogels kijken uitdragen en vogelwaarnemingen registreren en archiveren.’
Nieuwsbrief
De wekelijkse openbare en gratis fietsexcursies dragen duidelijk bij aan het derde speerpunt. En ze trekken ook nieuwe leden aan. ‘Ze werken verbindend’, zegt Paul, ‘net als onze maandelijkse nieuwsbrief.’
Die nieuwsbrief is min of meer een vervanger van het verenigingsblad De Mourik, dat eerst werd uitgegeven. Het verzamelen van kopij voor een nummer was echter niet altijd eenvoudig, waardoor de actualiteit dikwijls een beetje in de knel kwam. Daarom begon Paul in 2018 een digitale nieuwsbrief, met name om excursies te kunnen aankondigen. Langzamerhand is die nieuwsbrief uitgegroeid tot een belangrijk communicatiemedium. In de laatste afleveringen staan bijvoorbeeld ook verslagen van excursies en lezingenavonden, een artikel met de eerste indrukken van het broedseizoen in de Gelderse Poort en altijd een lijstje met waarnemingen van zeldzame vogels.’
Cursus
Een andere belangrijke activiteit voor de leden is de vogelcursus, die elk jaar wordt georganiseerd. De cursus omvat vijf avonden en vijf zaterdagochtenden om de opgedane kennis in praktijk te brengen middels excursies in de buurt van Nijmegen, onder leiding van een deskundige vogelgids. Er is enorm veel belangstelling voor.
Wie de cursus heeft gedaan, komt het jaar daarna in aanmerking voor Vogelplus. Deze vervolgactiviteit bestaat uit acht excursies om met elkaar vogels te determineren onder toezicht van een ervaren vogelgids die allerlei extra uitleg geeft.
Naast excursies in het kader van de cursus worden er gedurende het jaar – en met name in het voorjaar – ook ‘gewone’ excursies georganiseerd. Een aantal daarvan gaat naar gebieden in het werkgebied, maar er worden ook regelmatig andere locaties bezocht. Vrijwel steeds staan bijvoorbeeld Diepholz (Kraanvogels) en de Zeeuwse kusten (zeevogels en steltlopers) op het programma. Dit jaar was er ook voor het eerst weer een buitenlandexcursie en wel een lang weekend naar Helgoland.
Gedurende de wintermaanden is er één keer per maand een zogenaamd BirdersCafé. ‘Dat wordt gehouden in een gewoon café’, zegt Paul. ‘Je bestelt je drankje aan de bar en dan loop je naar het achterafzaaltje waar een beamer staat en iemand een verhaal vertelt. We hebben net een avond gehad met een soort pubquiz over vogels en een verhaal over de Millingse zeearend. Dat zijn heel gezellige avonden’.
Vogels tellen
De VWG Nijmegen is er niet alleen voor de gezelligheid. De vereniging is ook heel actief met vogels tellen. Dat komt niet in de laatste plaats doordat het hoofdkwartier van Sovon zich in Nijmegen bevindt. Veel vogelaars van Sovon zijn lid van onze Vogelwerkgroep,’ vertelt Paul. ‘Sovon benadert mensen uit onze werkgroep en leidt ze op. Andere Vogelwerkgroepen leiden zelf tellers op, hier doen medewerkers van Sovon het. Dat is een heel prettige samenwerking.’
Door die samenwerking gaan de resultaten van de tellingen direct de database van Sovon in. Paul: ‘Wij brengen niet veel rapporten meer uit en we produceren geen broedvogeloverzichten meer. Wel schrijft een medewerker van Sovon dan een stukje met de highlights over de tellingen van broedvogels voor onze nieuwsbrief. Zo blijven de leden toch op de hoogte.’
‘Daarnaast hebben we een eigen digitaal overzicht van vogels die in het werkgebied zijn gezien, een soort avifauna. Deze regionale avifauna beschrijft het voorkomen van de in totaal 425 soorten die ooit zijn waargenomen in ons werkgebied. Zes deskundige leden beoordelen nauwgezet alle waarnemingen, broedgevallen en vondsten van vogels. De digitale avifauna is een levend document dat permanent in ontwikkeling is. Behalve soortbeschrijvingen zijn er ook links in de teksten die verwijzen naar actuele fenologie en ‘real time’ verspreidingskaarten.’
Werkgebied
Het werkgebied van de Vogelwerkgroep Nijmegen is – in de woorden van Paul – ‘belachelijk groot’. Het omvat globaal het Rijk van Nijmegen, de Overbetuwe ten zuiden van de Linge en ten oosten van de A50, de Duffelt, Salmorth, het Reichswald, de kop van Limburg, het Land van Cuijk en het Land van Maas en Waal. Er valt dus ook een stuk van Duitsland in. ‘We hebben geen Duitse leden maar de Groesbeekse kern is daar heel actief’, vertelt Paul. ‘Er is geen samenwerking met de Duitse Staatsbosbeheer of iets dergelijks, maar vrijwilligers zijn daar vele bezig met nestbescherming, vogels tellen en vogels ringen.’
Voor het beschermen van vogels en hun habitat – een van de speerpunten van de vogelwerkgroep – is samenwerking met zowel natuurbeheerders als overheden en andere natuurorganisaties erg belangrijk. Paul: ‘We werken bijvoorbeeld samen met een club van Groene Boeren in de Ooijpolder en met de Kerkuilenwerkgroep Betuwe-Oost. En in Wijchen ondersteunen we een lokale groep Natuur Wijchen, bestaande uit vrijwilligers die zich inzetten voor natuur en landschap, milieu en klimaat.’
‘Verder is er een goed contact met Staatsbosbeheer. Met hen hebben we een keer per jaar een bijeenkomst waar we alle plannen doorspreken. Als je een goed contact hebt, kun je heel snel schakelen. Op ons verzoek hebben ze bijvoorbeeld een keer een deel van het natuurgebied in de Millingerwaard afgesloten omdat daar een zeearend een broedpoging deed.’
Actiegroep
‘Ook werken we samen met actiegroep De Groene Kraai die zich druk maakt over de natuur rond de Kraaijenbergse plassen in Noordoost Brabant, net ten zuiden van Nijmegen. Dit zijn nog relatief rustige plassen met grote groepen eenden, maar er is een groot villapark gepland. Dat levert natuurlijk een enorme drukte op aan bootjes en dan is de rust weg. Aan ons is gevraagd mee te denken over de natuurwaarden.’
De bescherming van vogels krijgt ook vorm middels adviezen. Paul: ‘We hebben een aantal ecologen die vragen van mensen kunnen beantwoorden. Bijvoorbeeld over nestkasten, maar ook over andere dingen. Mensen zien soms iets gebeuren in hun omgeving en dan hebben wij een netwerk van ecologen die even gaan kijken en daar een advies op geven. Ruimtelijke ordening achtige zaken, maar ook zaken over het kappen van bomen.’
Ondanks alle activiteiten die de Vogelwerkgroep Nijmegen voortbrengt, is Paul nog niet helemaal tevreden. ‘We hebben bijna 400 leden en er kunnen nog wel wat activiteiten bij. We zouden meer kunnen doen met meer vrijwilligers. Nieuwe leden zijn altijd welkom.’
De Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o. is opgericht in 1975 en heeft nu 390 leden.
De contributie per jaar is € 17 per voor volwassen leden, € 1 voor gezinsleden en € 7 voor jeugdleden.
Zie de website van de Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o. voor meer informatie.
