De Kanoet is een even toegankelijk als rijk boek over een boeiende vogelsoort die veranderingen in zijn leefomgeving illustreert. ‘Waar mensen de omgeving aantasten, trekt de kanoet als eerste aan de bel.’
De kanoet krimpt
De kanoet overwintert in grote aantallen in de Waddenzee en in kleinere aantallen in de Delta. Daar vindt hij voedsel, op weg van Siberië naar West-Afrika en terug. Dit boek volgt de kanoet en kanoetonderzoekers van Arctisch gebied tot Afrika, van de taiga tot Texel.
De ondertitel ‘De veranderende wereld door de ogen van de trekvogel‘ maakt duidelijk dat de steltloper van zo’n vijfentwintig centimeter en een gewicht van honderdveertig gram een groter verhaal vertelt. In Siberië komen insecten steeds vroeger uit de grond, té vroeg. De kanoet vindt na zijn aankomst te weinig eten, waardoor de vogel krimpt. Tegelijk laat onderzoek zien dat de snavel langer wordt, doordat de vogel dieper in de grond moet om bij voedsel te komen. Zo laat de kanoet klimaatverandering zien.
Haaienvinnen
Rob Buiter is wetenschapsjournalist. Hij schrijft voor Trouw en maakt reportages voor Vroege Vogels. Hij schreef eerder de boeken Grutto! De reis van onze nationale vogel (2022, met Ruben Smit) en Knooppunt Waddenzee (2016, met Laura Grovers).
Begrijpelijk schrijven, duidelijk uitleggen en tegelijk de lezer serieus nemen, dat kan Rob Buiter. Hij heeft een vlotte pen, doseert informatie en weet je tegelijk te verrassen. De verschillen tussen gedrag, karakter en voorkomen van rosse grutto en kanoet, de vriendelijke en open samenwerking met Russische ecologen (tot de oorlog in Oekraïne de pas afsneed), het verband tussen voor de Chinese markt gevangen haaienvinnen en kanoeten die in hun winterkwartier steeds minder te eten hebben: op minder dan honderdzeventig bladzijden komt het allemaal helder verwoord aan bod.
Een bijzondere band met Nederland
De kanoet is op zijn trekroute afhankelijk van de Nederlandse kust, vooral van de Waddenzee. De hoeveelheid schelpdieren en zand, visserij en recreatiedrang beïnvloeden het voedselaanbod en de rust van de vogel.
Er zijn nauwe banden tussen Nederlandse biologen en de kanoet. Twee van de zes ondersoorten van de kanoet zijn naar een Nederlander vernoemd. De calidris canutus roselaari verwijst naar vogelconservator Kees Roselaar van Natuurhistorisch Museum Naturalis, die ontdekte dat er een groep Siberische kanoeten was die groter was dan de rest. De calidris canutus piersmai is vernoemd naar de Nederlandse trekvogelonderzoeker Theunis Piersma, als eerbetoon aan zijn onderzoek en beschermingswerk.
Vormgeving en fotografie
Fotograaf Jan van de Kam reist de vogel al lange tijd achterna. Dat levert prachtige foto’s op. Je kunt dus ook lekker op de bank kijken naar een prachtige zwerm kanoeten, zonder in de wind op Texel of even boven de Afsluitdijk bij Zurich te staan. Van de Kams foto’s laten de vogel in verschillende kleden, seizoenen en biotopen zien. Het is goed dat die vaak meer dan een volle bladzijde in beslag nemen.
Zelf werd ik door die foto’s geraakt door de schoonheid van calidris canutus: het kleine donkere oog, het grauwe winterkleed tegen de achtergrond van de Waddenzee, het rossige broedkleed tussen de rode kleine plantjes op de taiga. In veel boeken geniet je van de foto’s naast de tekst. Hier komen beeld en tekst samen, zoals bij de close up van de kop naast het hoofdstuk ‘Het karakter van de vogel’. De vormgeving door Sam Gobin draagt zo bij aan de inhoud. De kanoet is een van de fraaiste Nederlandse natuurboeken van de afgelopen jaren.
Rob Buiter. De kanoet. De veranderende wereld door de ogen van een trekvogel. Fotografie Jan van de Kam. Noordboek, Gorredijk 2023. 168 blz. € 24,90.
