In de Verenigde Staten is al een aantal jaren een beweging gaande om vogels die vernoemd zijn naar hun ontdekker of naar iemand die iets bijzonders zou hebben gedaan – zogenaamde eponiemen – een andere naam te geven. Inmiddels heeft de American Ornithological Society (AOS) het idee overgenomen en besloten de namen van 263 vogels aan te passen.
Drie jaar geleden startte in de VS een campagne ‘Birdnames for Birds’. 182 leden van de ornithologie- en vogelgemeenschap stuurden een brief naar de AOS. Daarin stelden ze dat veel van de algemene Engelse vogelnamen in Noord-Amerika door de koppeling aan persoonsnamen refereren aan onderdrukking, slavernij en genocide. Bij veel zwarte, inheemse en gekleurde mensen roept dit isolerende en vernederende herinneringen op, aldus de brief.
De briefschrijvers vinden dat de AOS een cruciale rol kan spelen in het wegnemen van de barrières die door de naamgeving zijn ontstaan. Niet alleen voor de ornithologie, maar ook voor de recreatieve vogelsport. “De eponiemen bestaan alleen maar omwille van traditie en comfort. We kunnen ze vervangen zonder de wetenschap aan te tasten”, zo stellen ze.
Biografische beschrijvingen
Op de website Birdnames for Birds stond al een lijst met 150 vogels die een andere naam zouden moeten krijgen. Ook bevat de site een aantal biografische beschrijvingen van mensen naar wie vogels zijn vernoemd en die zijn niet mis te verstaan.
Wat te denken van William Alexander Hammond, geboren in 1828 in Noord Amerika. Zijn naam is verbonden aan Hammond’s Flycatcher. Hij was een amateur natuurliefhebber, maar vooral ook een militaire arts en een van de eerste neurologen. Zowel een aantal van zijn daden als opvattingen getuigen niet van veel respect voor zijn medemens.
Geobsedeerd door de wetenschap wilde hij heel graag de hersenen van een inheems persoon te pakken krijgen voor een vergelijkende anatomiestudie. Daarbij ging hij zelfs zo ver dat hij soldaten min of meer vroeg of ze niet een vers Indianenlijk konden ‘regelen’, zodat hij de hersenen kon onderzoeken.
Ook was hij van mening dat de structuur van de hersenen van de vrouw anders is dan die van de man. “Bij de vrouw is de structuur perfect aangepast aan de juiste status van de vrouw in het gevestigde plan van de natuur. Juist daarom zijn vrouwen niet geschikt voor het werk dat van de hersenen van de man wordt vereist”, zo schrijft hij
Slavernij
Een ander voorbeeld is dominee John Bachman, wiens naam aan twee vogels is verbonden: Bachman’s sparrow en Bachman’s warbler. Hij was een voorstander van de eenheid van de mensheid in één enkele soort. Gelijktijdig was hij echter een slaveneigenaar en probeerde hij zowel wetenschappelijke als religieuze argumenten voor slavernij op te voeren.
Deze en de vele andere op ‘Birdnames for Birds’ beschreven personen zijn volgens de website “problematisch omdat ze het kolonialisme en het racisme dat ermee samenhangt in stand houden. De namen die deze vogels hebben, vertegenwoordigen en herinneren aan mensen (voornamelijk blanke mannen) die objectief gezien vaak een afschuwelijk verleden hebben en niet de moraal en normen naleven die de vogelgemeenschap zou moeten gedenken.”
Alle vogelnamen
De American Ornithological Society (AOS) voelde zich aangesproken en formeerde in december 2022 het ‘English Bird Names Committee’ op. Deze commissie kreeg als opdracht een proces te ontwikkelen om op een doordachte manier vogelnamen te wijzigen die schadelijke zijn en mensen buitensluiten.
Om een strijd over de vraag wie wel en niet goed was – en wiens naam dus wel of niet voor een vogel mag worden gebruikt – te voorkomen, heeft de commissie in haar eindrapport geadviseerd eenvoudigweg alle Engelstalige vogelnamen die direct naar mensen zijn vernoemd te wijzigen. Op 1 november van dit jaar heeft de AOS die aanbevelingen overgenomen.
Naast het idee dat vogelnamen gebaseerd op persoonsnamen afstotend kunnen werken, noemde de commissie nog een reden om de vogelnamen te wijzigen. Eponiemen zijn een slechte manier om een vogel te beschrijven. Namen die een vogel beschrijven (zoals bonte strandloper, roodborsttapuit), iets zeggen over zijn habitat (bijvoorbeeld moeraskoninkje, strandplevier) of zijn verspreidingsgebied (zoals oostelijke bosrietzanger, Mexicaanse mees) of iets anders over de soort vertellen (bijvoorbeeld visarend, noordelijke spotvogel) geven meer informatie.
Nederlandse namen
Wat de gevolgen zijn voor de benaming van vogels in Nederland is nog niet duidelijk. Hier is de Commissie Systematiek Nederlandse Avifauna (CSNA) verantwoordelijk voor de naamgeving. Als wij de Amerikaanse namen volgen, moeten wij binnenkort de namen wijzigen van Ross’ Gans (dit jaar nog gezien), Franklins Meeuw (laatst gezien in 2020), Ross’ Meeuw (dit jaar nog gezien). En als we het idee van de Amerikanen volgen om alle verwijzingen naar personen uit de vogelnamen te halen, moeten ook namen als Temminkcs Strandloper, Bonapartes Strandloper, Pallas Boszanger en Humes Bladkoning eraan geloven. Wat vind jij hiervan?
4 reacties
Tja, Johannes. Ik denk dat dit voortschrijdend inzicht genoemd kan worden. Het besef dat sommige zaken uit het verleden nu gewoon niet meer kunnen. Ja, het was toen anders. En ja, dat kunnen we nu veranderen. Ik vind het vervelend voor je dat je daar niet in mee kunt. Gelukkig zal een nieuwe generaties vogelaars daar geen last van hebben, daar zij met duidelijke namen te maken krijgen, zoals de in het stuk genoemde roodborsttapuit. Of blauwe kiekendief. Of roodborstje. Of….
Eerst wil ik dit niet geloven toen ik het las, maar ik moest me realiseren in wat voor een wereld we ondertussen beland zijn. Dit is toch gewoon te gek voor woorden! Laten we ons bezighouden met dingen die de wereld echt beter maken (als we daar al toe in staat zijn), en niet met zulke misplaatst activisme. Net of vogelnamen de verantwoordelijkheid zouden dragen voor zulke historische fouten. Wij als 21e eeuwers denken dat we alles beter weten en zouden namen gaan veranderen die al honderden jaren meegaan. Het is gevaarlijk om de geschiedenis te censureren op basis van hedendaagse wortels. Zo’n nuteloze actie (wees eens eerlijk) kan niet de onderliggende problemen oplossen en zorgt alleen maar voor polarisatie.
Ik ontvang erg graag een bericht dat dit bovenstaande artikel een grap was!
Beste Johannes,
Het spijt me voor je maar het bericht is echt, zoals je kunt zien als je op de links in het artikel klikt.
Ach, Johannes, die vogels hadden al veel langer een naam voordat een of andere westerse ontdekkingsreizer er iets over opschreef. Je pleidooi om vast te houden aan de ‘orginele’ naam krijgt dus hier gewoon navolging. 🙂
Dat we geen discutabele figuren ‘eren’ met een vogelnaam lijkt me meer dan terecht. De keuze om gewoon alles te herzien kan ik ook volgen, dat voorkomt discussie en geeft tegelijktijd ook ruimte aan een andere natuurfilosofische opvatting (van wie is een vogel?) en is cultuurhistorische een stuk neutrale (want wie ‘ontdekte’ een vogel die natuurlijk al eeuwenlang ergens zit en bekend is?).
Prima zaak dus en om verwarring te voorkomen zou ik dat ook meteen navolging geven in het Nederlands. Zijn we meteen van die irritante dubbele verwijzingen als Cory’s / Kuhls pijlstormvogel af.