Voor het eerst in de geschiedenis hebben Sovon en Vogelbescherming Nederland een soort voor de tweede keer uitgeroepen tot vogel van het jaar: de scholekster. In dit geval is het overigens niet iets om als soort trots op te zijn. Het gaat nog steeds onverminderd slecht met onze scholeksters. Wat is er in 2023 allemaal voor deze pechvogel gedaan en welke resultaten zijn er behaald?
Knelpunten
Dat de scholekster het moeilijk heeft is duidelijk te zien aan de broed- en watervogeltrend. Beide laten een sterke afname zien. Voor deze daling zijn meerdere oorzaken aan te wijzen. Door toenemende recreatiedruk en dijkwerkzaamheden worden scholeksters steeds vaker verstoord. Als gevolg van klimaatverandering is het risico op overstroming van nestlocaties op kwelders groter geworden. Daarnaast spelen intensivering van de landbouw, predatie, verkeer, honden en katten de soort ook niet in de kaart. Al deze factoren zorgen ervoor dat er onvoldoende jongen groot worden om de populatie op peil te houden. Tegelijkertijd vallen er belangrijke voedselbronnen weg in het Waddengebied, waardoor de soort het ook in de winterperiode lastiger heeft.
Speerpunten onderzoek
In 2023 waren de speerpunten van het onderzoek gericht op het krijgen van inzicht in de stedelijke populatie en de kuikenoverleving op het platteland. We wilden nagaan of het beeld over de lage kuikenoverleving klopt en of broedplatforms kunnen dienen als veilige nestlocaties voor scholeksters. Veel vrijwilligers deden mee en verzamelden waardevolle gegevens. Naast deze onderzoeken zijn er veel kleurringen afgelezen en slaapplaatstellingen uitgevoerd om een beter beeld te krijgen van de verspreiding van scholeksters op voorverzamelplaatsen in Nederland. Op beleefdelente.nl was een scholekstergezin op een dak te volgen. En Vogelbescherming ontwikkelde voorzieningen voor op daken om de soort daar een veiliger thuis te bieden met zowel een schuil- als nestplek.
Stedelijk gebied
Om inzicht te krijgen in het aandeel scholeksters dat in de stad broedde, organiseerden we tellingen in hokken van 1 bij 1 kilometer. Waarnemers brachten daarin enkele bezoeken om na te gaan of er broedende scholeksters aanwezig waren. In stedelijk gebied zijn op deze manier 121 kilometerhokken geteld. Extrapoleren we de dichtheden uit deze hokken naar andere bebouwde terreinen, dan broeden er naar schatting zo’n 6000 paren in stedelijk gebied. Dat is circa 15% van de populatie, een aanzienlijk hoger percentage dan in 2008 (4%), het vorige Jaar van de Scholekster. Of er daadwerkelijk meer stadse scholeksters zijn of dat de verhoudingen zijn veranderd door bijvoorbeeld afnames in het Waddengebied en het boerenland zal nog moeten blijken.
Kuikenoverleving
Voor het bepalen van de kuikenoverleving zijn 365 scholekstergezinnen gedurende het broedseizoen via een nestkaart gevolgd. Voor de robuustheid van de analyse zijn ook nestkaartgegevens van 2019-2022 meegenomen. De gegevens laten zien dat de dagelijkse kuikenoverleving toeneemt van 90% naar 97-98% naarmate een kuiken ouder is. Uit de analyse kwam een totale kuikenoverleving van gemiddeld 12%. Combineren we die gegevens met het nestsucces, dan is duidelijk dat er onvoldoende jongen vliegvlug worden om de populatie in stand te houden.
Broedplatforms
In 2023 stonden door Nederland verspreid maar liefst 470 broedplatforms, waarvan 381 nieuw gemaakt. De meeste van deze platforms werden in het voorjaar gevolgd door vrijwilligers. 49 platforms werden bezet door een scholekster. Dat is 13% van het totaal. Op 42 hiervan kwamen de eieren succesvol uit (86% van bezette platforms) en in totaal werden minimaal 22 jongen vliegvlug. Het nest- en broedsucces lijkt dus best positief wanneer scholeksters op een broedplatform broeden, al moet bedacht worden dat dit om gegevens van één jaar en van niet zo veel nesten gaat.
Wat kan jij doen?
Dat de scholekster in 2024 geen soort van het jaar meer is betekent niet dat hij geen hulp nodig heeft. Nog steeds is alle verzamelde informatie enorm waardevol. Wil je de scholekster zelf een handje helpen? Dat kan via het bijhouden van nestkaarten (AviNest), tellen van kilometerhokken, aflezen van ringen, tellen van slaapplaatsen, plaatsen en volgen van broedplatforms en volgen van dakbroedende scholeksters via scholeksterophetdak.nl!
Eén reactie
Ik heb op percelen waar ik weidevogelnazorg doe, na predatie van een scholeksternest, besloten om enkele broedplatforms te plaatsen. Ben benieuwd of deze platforms ontdekt gaan worden.
Daarnaast is er in een nazorggebied van mij in een andere omgeving een scholekster nest wél tot broeden toe gekomen. Aangezien dit in een aardappelveld was heb ik geen controle kunnen doen. Ik had graag een foto willen plaatsen van mijn platforms maar weet niet hoe dat op deze site kan.