Recensie Handboek Trekvogels

Migrerende vogels determineren op geluid is voor veel vogelaars lastig. Met het Handboek Trekvogels krijgt de lezer nu een schat aan informatie in handen om zich in dit relatief onbekende terrein te verdiepen. Het handboek is geschreven door twee geluidenspecialisten: Stanislas Wroza, hoofd van het Nationaal Natuurhistorisch Museum in Parijs, en Julien Rochefort, acteur en autodidact ornitholoog gespecialiseerd in nachttrek. 

Sonogrammen van contact- en trekroepen van 450 vogelsoorten vormen de kern van het boek. Het prettige is dat die ook nog eens geannoteerd zijn. De onderscheidende kenmerken zijn voorzien van rode pijltjes met verklarende teksten. Die bevatten veel details. Bij de ondersoort feldegg van de gele kwikstaart staat bijvoorbeeld. ‘Vaak wordt bij feldegg een bocht gevolgd door minder ruime golvingen aan het einde van een noot.’ Naast de sonogrammen staan QR-codes die doorlinken naar bestanden op xenocanto.org., de meeste van de auteurs zelf. 

Wijze van migratie

De volgorde van de vogelsoorten is verrassend. De gorzen vind je niet, zoals gebruikelijk in vogelgidsen, achter in het boek maar voorin, in de sectie ‘vliegende migratie’. Dat komt door de opbouw van het boek: die volgt de wijze van migratie. Overdag vliegende vogels vooraan, gevolgd door ‘struiktrek’ (vogels die van struik naar struik fladderen), daarna de trek van watervogels, trek van roofvogels, en enkele zeetrekkers (die doorgaans zwijgzaam zijn).

Nachttrek beslaat maar liefst een derde van het hele boek. Dit deel beschrijft 130 soorten. Daaraan gaat een uitgebreide inleiding vooraf over de techniek van het opnemen, tot aan soldeertips en fabricage van een ‘eekhoornbestendige koepel’ aan toe. Bij de ‘determinatiesleutel’ had ik mij iets anders voorgesteld, namelijk een systeem om stap voor stap een geluid te determineren. Het is daarentegen een overzicht over twee pagina’s van representatieve sonogrammen, bedoeld als eerste hint om het sonogram van de vogel of soortgroep visueel te herkennen.

Twee boeken in één

Door de titel denk je dat het Handboek Trekvogels gaat over geluiden van trekvogels maar er zijn toch ook veel standvogels (en exoten) in opgenomen (fazant,  zwarte zwaan, huismus, groene specht. Dat komt ongetwijfeld doordat het handboek een vertaling en samenvoeging is van twee oorspronkelijk Franstalige boeken: Les oiseaux par le son uit 2019 en La migration nocturne par le son uit 2021. Het gevolg van de samenvoeging is ook dat veel vogels dubbel voorkomen in de Nederlandse uitgave en dat is niet altijd functioneel. Bij de meeste vogels verschillen de nachtroepen immers niet van de trek- of contactroep van overdag. Ook de interne paginaverwijzingen kloppen niet.

Alhoewel de soortbeschrijvingen zijn bewerkt voor de Nederlandse situatie, merk je aan veel dat het origineel Franstalig is. Soorten als rode patrijs, dwergooruil  en Iberische groene specht kom je niet in Nederland tegen. De ‘top-100’ van nachttrek-soorten is die van Frankrijk. Er zijn veel extreme dwaalgasten (voor Europa) opgenomen. Wat doen de Roodborstkardinaal, Oriëntaalse pieper en Pater Davids boszanger in dit boek? En als je dan toch compleet wilt zijn: waarom wel Oostelijke goudlijster en niet de goudlijster? Wel Amerikaanse nachtzwaluw maar geen Moorse nachtzwaluw?

Stroef

Ook op de vertaling valt veel af te dingen. Het lijkt soms alsof er een AI-vertaalprogramma is gebruikt. Veel zinnen lopen stroef en ‘roodborstje’ is al lang niet meer niet de officiële benaming voor de roodborst. De foto’s in het boek voegen niet zoveel toe. Het zijn vaak zittende vogels. Voor vogeltrek is juist het vliegbeeld belangrijk. 

Al met al is dit een standaardwerk met een compleet overzicht over vogeltrekgeluiden; de Nederlandstalige uitgave had wel een betere redactie verdiend. 

Stanislas Wroza & Julien Rochefort. Handboek Trekvogels. 450 trekvogels overdag en ’s nachts herkennen aan geluid. Vertaling Ger Meesters. Noordboek Natuur. 375 blz. € 39,90