Download GRATIS het ebook '14 tips om meer te genieten van vogels' en ontvang onze 2 wekelijkse nieuwsbrief met de meest recente artikelen op vogelskijken.nl
Fotograaf: Jurgen Maassen
De winterkoning is een klein vogeltje dat zingt met een volume waar veel andere vogels niet aan kunnen tippen. Hij haalt met gemak negentig decibel. Toch tettert hij niet de oren van je hoofd. Na elke zangstrofe neemt hij ruim de tijd om te horen of er nog andere winterkoningen van de partij zijn. Dat doet hij ook in de winter, tenminste, wanneer de weersomstandigheden gunstig zijn. Zwaait Koning Winter de scepter, dan moet dit parmantige vogeltje alle zeilen bijzetten om aan voldoende voedsel te komen. Na een strenge winter kan het dan ook zomaar zijn dat een zingende winterkoning zijn zang niet beantwoord hoort door nog zo’n geluksvogel die de winter heeft weten te trotseren.
Zang
De winterkoning zingt stereotiepe strofen, steeds (vrijwel) hetzelfde liedje, gevolgd door een pauze van enkele seconden. De strofen kennen een min of meer vaste opbouw. Ze beginnen met een stuk of acht gevarieerde, niet zo krachtige elementen. Daarna volgt een kenmerkende afwisseling van felle trillers en losse, heldere tussentonen. De strofen kunnen wel vier tot zeven seconden duren en daarmee onderscheidt de winterkoning zich van vele andere zangvogels van zijn formaat. Een enkele keer kan het gebeuren dat de vogel een zangstrofe abrupt beëindigd. Gemiddeld zingen winterkoningen zo’n vier strofen per minuut.
Winterkoning, langere strofen
Winterkoning, kortere strofen
Zangactiviteit
jan
feb
maa
apr
mei
jun
jul
aug
sep
okt
nov
dec
Roep
De contactroep van de winterkoning bestaat uit een kort tjek. Vaak wordt deze roep herhaald, met pauzes ertussen van variabele lengte.
Winterkoning, contactroep
De alarmroep van de winterkoning is een karakteristieke, wat ijzig klinkende ratel. Hoe hoger de nood, hoe korter de pauzes tussen de afzonderlijke ratels.
Winterkoning, alarmroep
Gedrag
De winterkoning kun je in bijna alle biotopen aantreffen: bossen, moerassen, ruigten, tuinen en parken. Alleen in terreinen met uitsluitend zeer lage of helemaal geen begroeiing komt hij niet voor. Je kunt hem op elk moment van de dag horen zingen, al heeft hij een voorkeur voor de ochtend, van een halfuur voor zonsopkomst tot enkele uren erna. Ook gedurende het jaar is hij steeds van de partij, met een verhoogde presentie van februari t/m juni.
De winterkoning zingt meestal vanaf een lage zangpost zoals een laaghangende tak, een struik of een hoop snoeiafval. Hij is nogal beweeglijk en door zijn schutkleur en verborgen leefwijze niet altijd even makkelijk te zien. Maar soms kan hij een langere tijd duidelijk zichtbaar vanaf een zangpost zitten te zingen, zeker wanneer hij zich niet bespied voelt.
Gelijkende soorten
Door de lengte van de zangstrofen en de explosiviteit van de zang is de winterkoning niet snel te verwarren met andere zangvogels.
De contactroep en alarmroep lijken enigszins op die van de roodborst, maar zijn minder zuiver: de roodborst tikt, de winterkoning knettert.
Op zijn zestiende werd Henk verleid door een zingende zanglijster en sindsdien is hij Vogelaar, met een bijzondere interesse voor vogelzang. Sinds 1998 maakt hij geluidsopnamen in de natuur en in het jaar 2000 heeft hij Meeuwsen Natuurgeluiden opgericht. Hij heeft opnames gemaakt voor cd-producties in eigen beheer, maar ook voor bioscoopfilms als De Nieuwe Wildernis, Wild op de Veluwe, Silence of the Tides, Onze Natuur (BE) en Wolf. Daarnaast is Henk de samensteller van de hoog gewaardeerde app BirdSounds Europe. Henk heeft een column in het Vogelmagazine van Roots en is vaste gast in de Roots podcast Notenkrakers. Zo nu en dan is hij te horen in het radioprogramma Vroege Vogels van BNNVARA.
Henk Meeuwsen
Op zijn zestiende werd Henk verleid door een zingende zanglijster en sindsdien is hij Vogelaar, met een bijzondere interesse voor vogelzang. Sinds 1998 maakt hij geluidsopnamen in de natuur en in het jaar 2000 heeft hij Meeuwsen Natuurgeluiden opgericht. Hij heeft opnames gemaakt voor cd-producties in eigen beheer, maar ook voor bioscoopfilms als De Nieuwe Wildernis, Wild op de Veluwe, Silence of the Tides, Onze Natuur (BE) en Wolf. Daarnaast is Henk de samensteller van de hoog gewaardeerde app BirdSounds Europe. Henk heeft een column in het Vogelmagazine van Roots en is vaste gast in de Roots podcast Notenkrakers. Zo nu en dan is hij te horen in het radioprogramma Vroege Vogels van BNNVARA.
