Roodborsttapuiten zijn maar kleine vogeltjes. Toch kun je ze vrij eenvoudig te zien krijgen. Ze zitten namelijk altijd bovenop een uitkijkpost. Vanaf een struikje, paaltje of bloem speuren ze de omgeving af op zoek naar insecten, rupsen en ander lekkers. Daarnaast zijn ze bijna nooit alleen. Zie je er één, dan is nummer twee of drie altijd wel in de buurt. En nog iets: als je te dichtbij komt, begint vooral het mannetje korte alarmroepjes uit te stoten: psss tjèk.
Fotograaf: Vincent Vuik
Herkenning
12,5 cm. Mannetje met zwarte kop, kin en keel, witte vlek aan zijkant van nek en witte vleugelvlek. Bovendelen zeer donkerbruin, lichte stuit, oranje borst, witte buik en onderstaart, staart en vleugels donkerbruin tot zwart. In herfst met lichte veerranden en minder opvallend getekend. Vrouwtje en juveniel met bruin gestreepte bovendelen, zonder wit in nek of op stuit en met minder wit in vleugel. Makkelijk te onderscheiden van paapje door ontbreken van wenkbrauwstreep en ander staartpatroon. Mannetje Aziatische roodborsttapuit S. t. maurus (soms beschouwd als aparte soort) uit uiterste noordoosten van gebied heeft lichtere onderdelen, witte stuit en verder doorlopende halsband. Beide geslachten hebben in het najaar lichte keel en wenkbrauwstreep en lijken op paapje, maar wenkbrauwstreep vaag (duidelijk bij paapje) en bovenzijde weinig getekend (opvallende druppeltekening bij paapje). Trekt veel met staart en vleugels, wat paapje niet of weinig doet. Zit evenals deze in toppen van struiken, op dode takken en paaltjes, etc. Nestelt vaak op de grond in gras of tussen andere vegetatie.
Verspreiding
Komt voor in Europa, Noord-Afrika en Zuidwest-Azië. In Nederland een vrij talrijke broedvogel, wegtrekkend.
Biotopen
Broedt voornamelijk op hoge zandgronden, langs de hele kust inclusief de Zeeuwse Delta en de Waddeneilanden. Ze komen in zowel halfopen boerenland met greppels en ruige wegbermen als in natuurgebieden (hei, moeras, duin) voor. Is ook aan de randen van stedelijk gebieden te zien op braakliggende gronden. Roodborsttapuiten zoeken hun nestplaatsen en voedsel in structuurrijke open gebieden die zich vaak op de overgangszones van open gebied (heide) naar bos bevinden. De toppen van lage struiken en bomen gebruikt de soort als uitkijk- en zangpost.
Levenswijze
Voedsel
Voornamelijk insecten; foerageert als paapje, maar jaagt weinig op de grond.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 5-6, zelden 3-8. Buikig. Glad en matig glanzend. Zeer lichtblauw of groenachtig-blauw. Bezet met fijne stippen of fijn gevlekt met roodachtig-bruin, soms onopvallend en meestal dichter getekend aan de stompe pool, die regelmatig van een roestbruine krans of kap is voorzien. Formaat 18,9 x 14,4 mm.
Geluid
Roep 'wiet trek trek'. Zang snel gebabbel met veel herhalingen en krassende tonen in korte frases, vanaf opvallende zitplaats of in korte steile baltsvlucht.
Roodborsttapuit op de uitkijk. Fotograaf: Hans Overduin
Kenmerken
Met zijn roodachtige borst en zwarte kop steelt de roodborsttapuit moeiteloos de show in zijn natuurlijke habitat. Deze vogel gedijt voornamelijk in open landschappen, waar hij zijn territorium met vastberadenheid verdedigt. Dat laat hij merken met zijn zang van snelle en heldere tonen. De roodborsttapuit staat bekend om zijn acrobatische vliegvaardigheden, waarbij hij plotselinge wendingen en duikvluchten maakt om insecten te vangen. Als trekvogel reist hij lange afstanden tussen zijn broedgebieden in Europa en overwinteringsgebieden in Afrika. Als een van de eerste trekvogels komt de roodborsttapuit weer naar Nederland en is in februari alweer waar te nemen. Na een reeks zachte winters zijn ook winterwaarnemingen niet uitzonderlijk.
Kleed man
Zingende Roodborsttapuit. Fotograaf: Vincent Vuik
Het mannetje van de roodborsttapuit is gemakkelijk te herkennen aan zijn contrasterende kleuren. Hij heeft een diepzwarte kop (1), een witte kraag rond de nek (2) en een feloranje borst (3) die contrasteert met zijn zwarte vleugels en staart (4). Zijn rug en bovendelen zijn meestal bruin (5).
Kleed vrouw
Vrouwtje roodborsttapuit. Fotograaf: Hans Overduin
Vrouwtjes roodborsttapuiten hebben een minder opvallend uiterlijk dan hun mannelijke tegenhangers. Ze hebben een bruine bovenkant en een lichte, vaak gelige onderkant. Hun borst is vaak lichter van kleur dan die van het mannetje.
Juveniel kleed
Een juveniele roodborsttapuit. Fotograaf: Karin Koopman
Jonge roodborsttapuiten hebben een meer gevlekt uiterlijk, met bruine en beige tinten die zich vermengen met wit op hun onderdelen. Hun kenmerkende kleuren ontwikkelen zich naarmate ze volwassen worden.
Kenmerkend gedrag
Roodborsttapuit met insect. Fotograaf: Gejo Wassink
Roodborsttapuiten zijn actieve vogels die vaak vanaf een uitkijkpost zoals een struik of klein boompje jagen op insecten. Ze hebben een kenmerkende manier van bewegen, waarbij ze kort opvliegen om insecten te vangen en vervolgens terugkeren naar dezelfde uitkijkpost. Volgens onderzoek van Sovon in 2020 is het aantal broedparen fors toegenomen tot 18.000-22.000 paren. Dit is te danken aan grootschalige natuuronderhoud. De roodborsttapuit gedijt bijvoorbeeld goed bij verruigde plekken in de buurt van weilanden, houtwallen en onverharde wegen.
Gelijkende soorten
Een gelijkende soort, het paapje. Fotograaf: Daniele Occhiato
Roodborsttapuiten zijn te verwarren met het paapje, dat ook een roestkleurige onderkant heeft en een donkere kop. Opvallend verschil is echter dat het paapje een witte oogstreep heeft, zowel man als vrouw en de bovenkant meer gedetailleerd is dan die van de roodborsttapuit.
