Pas op de foto zie ik het: “hey, die vogel heeft een ring om zijn poot!” Na een online speurtocht kom ik erachter dat de kokmeeuw in dit Haagse stadspark is geringd in… Polen. Binnen het vogels kijken heb ik er ineens een passie bij: vanaf nu let ik op vogelpootjes.
Zo ontdek je waar een geringde vogel vandaan komt
Het meest gebruikelijk is dat de ring om de poot zit, maar ganzen en zwanen kunnen ook een halsband dragen en bij roofvogels worden soms vleugelmerken gebruikt. Voor deze uitleg gaan we uit van pootringen. Er is dan onderscheid tussen vogels met 1 ring (metaalkleurig of zwart) of meerdere ringen (gekleurd). We behandelen beide mogelijkheden.
Mogelijkheid 1: de vogel heeft één ring om de poot
Deze is van zilvergrijs metaal of zwart kunststof. Dit is een officiële ring van het vogeltrekstation. Elk land heeft zo’n centrale organisatie die het ringen van vogels coördineert. Om een geringde vogel te melden heb je minimaal drie gegevens nodig:
- datum waarop je de vogel hebt gezien
- plaats van je waarneming
- inscriptie op de ring
De inscriptie heeft twee kenmerken:
- het land waar de ring is aangebracht (letters)
- een unieke code (cijfers)
Je zou denken dat op een Nederlandse ring de letters NL staan, maar ze bevatten ook de plaats van de ringcentrale, omdat sommige landen meerdere centrales hebben. Nederland heeft er eentje: NLA, waarbij de A staat voor Arnhem. België heeft er ook één: BLB, waarbij de B staat voor Brussel. Duitsland heeft meerdere centrales, zo staat DER voor Radolfzell en DEW voor Wilhelmshaven. Deze lettercombinatie of een voluit geschreven plaatsnaam, bijvoorbeeld Moscva voor Moskou (gefeliciteerd als je die hier tegenkomt!) staat op de ring.
De unieke ringcode bestaat meestal uit een reeks cijfers, maar soms kan er ook een letter bij staan. Het is vaak een uitdaging om zo’n ring helemaal af te lezen, omdat de inscriptie rond doorloopt en je dus diverse kanten van de poot in de kijker moet krijgen. Geduld en fotografie zijn dan een uitkomst. Het aflezen van een vogelring in het veld is sowieso niet altijd gemakkelijk, want de ringen zijn relatief klein, de vogel is in beweging of de poot zit verstopt achter begroeiing.
Mogelijkheid 2: de vogel heeft ook een of meer gekleurde ringen
Een deel van de vogelsoorten heeft naast de metalen ring ook een opvallende(r) kleurring. Meestal voor een bepaald project, zoals onderzoek naar een soort uit één kolonie of regio. Bij het observeren in het veld zijn de vogels met de kleurringen snel te herkennen. Je hoeft nu niet de metalen ring af te lezen, maar je richt je op de kleurring(en). Belangrijk is dat je behalve datum en plaats ook het volgende noteert (of fotografeert):
- kleur van de ring(en) (let op het bestaan van bijv. donker- en lichtgroen; kleuren worden meestal genoteerd in het Engels, in dit geval green en lime)
- code (cijfer(s) en/of letter(s)) en als extra optie de kleur van de code (wit of zwart)
- positie van de ring (linker- of rechterpoot en boven <tibia> of onder <tarsus>)
Het komt ook voor, dat een vogel meerdere kleurringen heeft. Dit zijn enkele voorbeelden:
- één gekleurde ring met een korte code van (vaak max. 4) letters en/of cijfers (gebruikt bij: meeuwen, meerkoet)
- twee gekleurde ringen, aan iedere poot eentje met een cijfer of letter (gebruikt bij: rot-, brand-, nijlgans)
- meerdere gekleurde ringen, leeg en met een cijfer of letter (gebruikt bij: scholekster)
- meerdere gekleurde ringen zonder code. Hier heeft één kleurring vaak een uitsteeksel, die “vlag” wordt genoemd (gebruikt bij: lepelaar, drieteenstrandloper)
Het is gebruikelijk dat ringen worden genoteerd met de linkerpoot als begin en dan werkend van boven naar beneden, gevolgd door een “/” en dan de rechterpoot van boven naar beneden. Bij vlaggen wordt er gestart met het noteren van de positie aan de poot (van 1 t/m 8). De notatie van die vlaggen en zogenaamde markers verschilt per vogelsoort.
Belangrijkste wat je voor nu moet onthouden is aan welke poot zitten de ringen (links of rechts) en op welke volgorde (per poot van boven naar beneden). Notitie tip: trek twee verticale strepen, poot Links en poot Rechts en noteer precies wat je ziet. Ideaal is natuurlijk als je een foto kunt maken.
Invoeren en ringgegevens
Voor vogels met één ring kun je de ringcode invoeren op de website: https://griel.nl
Er verschijnt dan een formulier met velden waarvan het invullen zich vanzelf wijst. Als je de gegevens hebt ingevoerd ontvang je een mail met ringgegevens, zoals waar en wanneer is de vogel geringd. Als je een account aanmaakt kun je van je gemelde vogels zelfs de hele afleeshistorie zien (dus inclusief alle waarnemingen van anderen).
Voor vogels met kleurringen is er één handige portal (Engelstalig): https://cr-birding.org/colourprojects
Op deze website meld je niet zozeer de vogel, maar is het één stap ervoor: een digitale inhoudsopgave, waar je vindt waar je je ge(kleur)ringde vogel moet melden. Je vult de velden in met de vogelsoort, het type ring (poot, halsband), de kleur (op de site staat een overzicht van gebruikte kleuren) en de code (inscriptie op de kleurring). Vervolgens kom je (soms met nog één tussenstop) op de pagina met contactgegevens waar je de ring kan melden (e-mailadres of aparte website).
Werk je graag op je smartphone, dan heb je maar één app nodig en dat is: https://birdring.nl (Android en iOS).
Het is (nog) niet mogelijk om via deze websites en app een foto in te voeren. Vaak vind de ringer het wel interessant om een foto van de ge(kleur)ringde vogel te ontvangen. Bij een reactie ontvang je zijn/haar contactgegevens en kun je alsnog één of meerdere foto’s mailen. Een andere optie is je aflezing in te voeren op https://waarneming.nl (kies bij “activiteit” <kleur>ringdragend) en bij het melden naar jouw invoer te verwijzen.
In de ban van de ring
Pas op… het aflezen van ringen kan verslavend werken! Je staat oog in oog met een rotgans die uit Siberië komt gevlogen, een dribbelende drieteenstrandloper uit Groenland, de Poolse kokmeeuw die al 12 jaar achtereen overwintert in hetzelfde stadspark. En mijn absolute favoriet: de Texelse grote stern in mijn telescoop op het strand van Zuid-Afrika.
5 reacties
Bij het verhuizen lag er een stapel botten in de hoek van de tuin, een hele verzameling het heeft een tijd leeg gestaan en zo te zien lag het er al een tijdje ik denk mischien een marter of zoiets die de slachtoffers heeft gemaakt….er lagen ook 2 vogelpootjes tussen met een ringetje. Een was onleesbaar maar de anders kon ik nog lezen NL 2022 en iets dat lijkt op een E. Het is een rood bandje. Het andere pootje had een blauw met groen bandje onder elkaar. Hoe kan ik er achter komen of iemand ze mischien wel mist?
Dank je wel voor je reactie en je bezorgdheid Marianne. Graag verwijs ik je voor meer informatie naar mijn reactie op het bericht van Niek.
De duiven die je beschrijft als “postduiven” zijn mogelijk (ontsnapte) sier- of raceduiven. Ze worden door hun houder voorzien van een gekleurde ring. Niet voor onderzoek, maar om te achterhalen welke duif van welke houder is. Dit valt helemaal buiten het ringonderzoek naar wilde vogels.
Bedankt dat je je betrokken voelt bij het welzijn van de vogels Niek. Je schrijft dat je het ringen verstorend vindt. Daarmee heb je zeker een punt. Het tijdelijk vangen wordt daarom zo zorgvuldig mogelijk gedaan. Verder worden er niet zomaar vogels geringd, maar gaat het om het gericht verzamelen van gegevens voor onderzoek.
Het resultaat van zo’n onderzoek vormt belangrijk “bewijsmateriaal” om vogels en hun leefgebied te beschermen. Zo gaat het niet alleen om de afstand die vogels afleggen, maar ook om belangrijke rustplaatsen en trekroutes. Door die in kaart te brengen, zijn bijvoorbeeld geplande windmolenparken verplaatst en stop-overs tot verboden jachtgebied verklaard.
Inderdaad worden er ook jonge vogels geringd. Er wordt altijd zo snel en toch zo voorzichtig mogelijk gewerkt. De kuikens worden gelijk herenigd met de ouders. Deze ringprojecten zijn voor onderzoek naar de overleving van vogelsoorten waarmee het niet goed gaat, zoals weide- en wadvogels.
Gaat het mis bij de kuikenoverleving of in een latere levensfase? Ligt de oorzaak bij te weinig voedsel of teveel predatie? Hoe gaat het met een partner vinden, nestgelegenheid of de voorplanting? Hiervoor moet je de individuele vogels kunnen herkennen en volgen, bijvoorbeeld door een ring of een zendertje.
Ik hoop dat je zo meer uitleg heb kunnen geven, dat het ringonderzoek veel verder gaat dan alleen het meten van een afstand.
Meer informatie: https://vogeltrekstation.nl/nl/tien-kritische-vragen-over-het-ringen-van-vogels
Video over onderzoek naar wadvogels: https://www.youtube.com/watch?v=LQJIjX5VFwY
Ik ben het helemaal met Niek eens. Dacht dat ik de enige was…
Laatst zaten er enorm veel duiven in een park en ze fladderende van boom naar boom. Het moesten wel postduiven zijn en als ik iets niet snap us het ‘duivensport’ Ineens zag ik een dode duif onderaan een boom. Geringd. Lekker laten liggen.
Als ik een geringde vogel zie, schaam ik me als vogelliefhebber voor de “vogelvrienden” die vogels ringen. Het is (ik heb er genoeg van gezien) een storende en ingrijpende activiteit, waarbij jonge vogels onder het oog van alarmerende ouders uit het nest worden gehaald of op andere wijze worden “gevangen”.
Heb ik een paar ringen rond een vogelpootje nodig om te beseffen dat vogels vaak enorme afstanden overbruggen? Nee, en zeker niet als dat ringen gepaard gaat met overlast en storing van vogels in de natuur!
Dus als ik een geringde vogel zie, heb ik even de pest in.