Zo klinkt de fitis

De fitis is een van onze talrijkste broedvogels, maar voor velen toch vrij onbekend. Zijn uiterlijk is niet spectaculair en zijn zang niet echt opvallend. Maar heb je een keer wat uitgebreider kennisgemaakt met een zingende fitis, dan ga je hem nooit meer vergeten en zal het je opvallen hoe vaak dit vriendelijk klinkende zangertje van de partij is.

Zang

De fitis zingt zangstrofen die ongeveer drie seconden duren en om de vijf tot negen seconden worden herhaald. Elke strofe klinkt (vrijwel) hetzelfde als de voorgaande en bestaat uit vijf a zes korte reeksen van snel herhaalde toontjes, waarbij elke reeks wat lager en trager klinkt dan de voorgaande. Het liedje krijgt hierdoor een wat weemoedig karakter, al kan aan het eind van een zangstrofe de toon soms plotseling weer wat omhoog gaan – de vrolijke noot, bij wijze van spreken. Alle toontjes klinken zuiver en zijn wat aan de ijle kant, wat het liedje van de fitis een vriendelijk karakter geeft.

Niet alle fitissen zingen hetzelfde liedje. Zoals bij zoveel vogelsoorten bestaat er variatie tussen de individuen, wat bijvoorbeeld blijkt uit onderstaande liedje. Het klinkt een stuk eenvoudiger dan het bovenstaande (let op de soms iets afwijkende strofe!).

Ook kan een strofe zomaar ineens opvallend lang duren. Dit kan te maken hebben met de nabijheid van het vrouwtje en/of een op handen zijnde paring. De kans dat je dit in het veld gaat tegenkomen is niet zo groot.

Zangactiviteit

Roep

De roep van de fitis is een stijgend, slepend, bijna tweelettergrepig huuwiet. Als je een beetje je best doet, kun je het nafluiten. Het wordt gebruikt als contactroep en alarmroep.

Gedrag

De fitis zingt veelvuldig op zonnige dagen, vaak vanuit de kroon van een niet al te omvangrijke boom of struik: een berk, wilg of een jonge eik, den, etc. Hij is vrij beweeglijk, wat het niet altijd even makkelijk maakt hem langere tijd in beeld te krijgen. Dit heeft alles te maken met het feit dat hij het zingen vaak combineert met voedsel zoeken. Soms kun je hem ook langere tijd vanaf dezelfde plek horen zingen.

Interessante informatie & weetjes

• Een bijzonder fenomeen is de ‘mixed song’: een liedje waarin zowel een fitis als een tjiftjaf te horen is. Waarschijnlijk is in veel gevallen sprake van hybridisatie, maar het kan ook zijn dat een fitis tijdens het leerproces zangelementen van een tjiftjaf heeft ingebouwd.

• Hoe vriendelijk de fitis ook klinkt, voor concurrerende mannetjes kan hij meedogenloos zijn. Krijgt een territoriumhouder bezoek van een ander (zingend) mannetje, dan vliegt hij er als een speer op af en jaagt de indringer zijn territorium uit.

Gelijkende soorten

• Het verloop van de zangstrofe van de vink heeft wel wat weg van dat van de fitis: hij begint hoog en gaat geleidelijk omlaag. Kenmerkend voor de vink is de krachtigere, rauwe klank en natuurlijk het hoger klinkende slotmotief, de vinkenslag.
• Ook de zang van de boomleeuwerik daalt geleidelijk in toonhoogte. Typisch voor de zang van de boomleeuwerik is dat hij voller klinkt en dat de meeste zangstrofen traag beginnen en vervolgens versnellen. Ook is de variatie tussen de strofen groter dan bij de fitis.
• De roep van de fitis lijkt erg op die van de tjiftjaf: een uitdaging voor menig vogelaar. De fitis roept een naar twee tonen neigend huuwiet, de tjiftjaf een kort twiet. Jac. P. Thijsse hoorde achter de roep van de fitis een vraagteken en achter die van de tjiftjaf een uitroepteken.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de Veldgids Vogelzang
Geluiden: app BirdSounds Europe, Henk Meeuwsen