Vogels kijken is leuk, maar vogelsoorten echt herkennen is nog veel leuker. Als je deze rubriek volgt leer je vooral de soorten kennen die veel op elkaar lijken. In ons land komen drie soorten witte zwanen voor. De zwarte zwaan, een exoot oorspronkelijk uit Australië, komt ook in ons land voor, maar laten we hier buiten beschouwing. De drie witte zwanen zijn redelijk makkelijk uit elkaar te houden door goed te kijken naar de snavel(kleur), al lijken de kleine en wilde zwaan best veel op elkaar.
Verschillen
Van de drie witte zwanensoorten is de knobbelzwaan veruit het algemeenste en bovendien een jaarvogel terwijl de kleine zwaan alleen een wintergast is en de wilde zwaan overwegend wintergast. Overwegend, want sinds 2005 broedt de wilde zwaan in ons land. Weliswaar in een zeer klein aantal (1-3 paar, Vogelatlas Sovon 2018) maar toch.
Van de drie witte zwanen zijn de knobbelzwaan en wilde zwaan ongeveer even groot (140 -160 cm), en de kleine zwaan het kleinst (115-117 cm). In het veld kan het soms nog wel lastig zijn om de maat van de kleine en wilde zwaan in te schatten, maar wanneer je ze naast elkaar ziet is dit het goed te zien.
De knobbelzwaan is het meest ingeburgerd en komt ook veelvuldig voor in stadsparken en dorpsvijvers. De wilde en kleine zwaan komen vooral voor op weilanden en akkers in uitgestrekte buitengebieden en komen niet voor in dorpen en steden.
Let op de snavelkleur en vorm
De snavelkleur van de knobbelzwaan is oranjerood met een zwarte knobbel. De snavelkleur van de wilde en kleine zwaan is geel waarbij het geel van de wilde zwaan verder doorloopt op de snavel (voorbij het neusgat). Van een grotere afstand zie je bij een wilde zwaan meer geel dan zwart op de snavel uitlopend in een punt en bij de kleine zwaan meer zwart dan geel. Bij de wilde zwaan heeft het geel als het ware de vorm van de snavel zelf. De kop van de wilde zwaan is langgerekter en driehoekiger dan die van de kleine zwaan die meer een kleine ronde kop heeft. Nog een kenmerk is het feit dat knobbelzwanen de hals vaak wat meer gebogen houden dan de kleine en wilde zwanen die hun hals eigenlijk altijd verticaal houden. De kleine zwaan heeft dan weer een rechtere hals dan de wilde zwaan.
‘Poolse’ en grijze jonge knobbelzwanen
Het is je vast al wel eens opgevallen dat er tussen de jonge knobbelzwanen volledig witte exemplaren zitten, maar ook grijsbruine jongen. Twee soorten? Nee. Dit is een erfelijke kleurmutatie waarbij het kuikendons wit is in plaats van grijs. De witte versie komt oorspronkelijk uit Polen, waar ze werden gekweekt voor het dons. Deze mutatie is inmiddels wijd verspreid in de populatie knobbelzwanen. Deze witte jongen lijken al sterk op de oudervogels en worden daarom als eerste uit het territorium verdreven na het broedseizoen (Zwarte merels, witte merels, van Grouw H. en van Diek H., 2020).
