Zo herken je het nonnetje

Kenmerken

Het nonnetje is een delicate verschijning. Het mannetje heeft een spierwit verenkleed met zwarte accenten. De vrouwtjes zijn eenvoudiger gekleed. Je kunt ze ’s winters in paren of groepen aantreffen, met name op of rond het IJsselmeer en de randmeren.

Kleed man

Het volwassen mannetje is onmiskenbaar: grotendeels wit met zwarte tekening. De kop met (niet altijd goed zichtbare) kuif (1) is wit met een zwart ‘masker’ rond het oog (2). Achter de oorstreek is een zwarte lijn (3). De vleugels hebben een fijne zwarte tekening (4). De rug is zwart (5). De flank is fijn lichtgrijs gemarmerd (6).

In de vlucht maakt het mannetje een bonte, zwart-witte indruk, met een grote ovale witte vlek op de armvleugel (7).

In eclipskleed (overgangskleed) lijkt het mannetje veel op het vrouwtje, maar met een grotere witte vleugelvlek. Ook zijn de bovendelen donkerder.

Kleed vrouw

Het vrouwtje is bruingrijs. Net als het mannetje met een donker ‘masker’ rond het oog, maar overgaand in een verder kastanjebruine kop. De afgeplatte kop heeft witte wangen (8). Het vleugelpatroon lijkt in de vlucht op dat van het mannetje, maar met een kleinere witte vleugelvlek (9).

Juveniel kleed

Een jonge vogel lijkt op een vrouwtje, maar kenmerkend is de donkere, vlekkerige tekening in het vleugelpaneel. Verder ontbreekt het donkere masker rond het oog zoals het vrouwtje dat heeft.

Kenmerkend gedrag

Nonnetjes zijn echte viseters, die hun prooi onder water behendig achtervolgen. De gezaagde rand van de snavel zorgt ervoor dat ze grip hebben op de glibberige vis. Soms vissen nonnetjes in groepen. Dan zie je ze allemaal tegelijk onder water verdwijnen, om even later een voor een weer boven te komen.

Nonnetjes zijn schuw en rusteloos. Als zij op enige afstand mensen ontwaren zwemmen ze paniekerig heen en weer en vliegen al snel op. Alleen wanneer het gevroren heeft en zij afhankelijk zijn van wakken in het ijs om in te vissen verliezen ze deels hun schuwheid.

Trekgedrag

Het nonnetje broedt in de noordelijke bossen van Scandinavië en Rusland aan heldere meren of langzaam stromende rivieren. Het is in Nederland een vrij schaarse wintergast, die vanaf eind oktober arriveert en eind maart weer naar de broedgebieden vertrekt. De meeste nonnetjes overwinteren op het IJssel- en Markermeer, maar ook op de randmeren. Soms zijn ze ook in vaarten of brede sloten in de omringende polders aan te treffen. Sinds een aantal jaren is er een afname van het aantal in Nederland overwinterende vogels.

Gelijkende soorten

Het vrouwtje kan worden verward met een vrouwtje brilduiker. De brilduiker heeft echter een geheel bruine kop en een puntige kruin.

Wist je dat?

• Nonnetjes broeden in boomholten, bijvoorbeeld in holen van zwarte specht, maar ook wel in nestkasten. Als de pullen uit het ei zijn gekropen springen ze vanaf de rand van het nesthol naar beneden, waarna ze het vrouwtje volgen naar het relatief veilige water.
• Vanaf 2010 broeden enkele nonnetjes op een locatie in Friesland.
• Het nonnetje dankt zijn naam aan het zwart-witte verenkleed van het mannetje. Hij werd ook wel Witte Non of Nonduiker genoemd.
• Zowel het broedgebied als de broedgewoonte van nonnetje en brilduiker komen voor een groot deel overeen. Als gevolg hiervan komen hybriden voor.

Hybride brilduiker X nonnetje