Zo herken je een witgat

Kenmerken

Een witgat is in deze tijd overal wel te zien. Niet in grote groepen maar meestal als individuele vogel die onverwacht uit een slootkantje druk roepend opvliegt. Het geluid is goed te herkennen en als je dat eenmaal kent, vergeet je het niet meer. In de vlucht is de witte stuit goed zichtbaar en daar dankt hij zijn naam dan ook aan. Je kunt ze in heel Nederland wel tegenkomen, langs slootkanten in het binnenland, meertjes, vennen en poelen, behalve in de zoute getijdegebieden en de Wadden. Je kunt ze zelfs aan de oevers van vennen in de bossen tegenkomen. Een witgat broedt niet in Nederland maar wel vlakbij over de grens in Duitsland en overwintert onder andere in ons land. Ze overwinteren hier niet in hele grote aantallen: het gaat om ruim duizend vogels.

Verenkleed

Een witgat dankt zijn naam aan de witte stuit (1) en staartbasis die goed te zien zijn als de vogel opvliegt. De bovendelen en vleugels (2) zijn donkerbruin tot bijna zwart gekleurd met hier en daar kleine witte vlekjes. Tussen de snavelbasis en het oog (3), net boven de teugel, is een opvallende witte streep te zien. Een witgat heeft een vrij korte stevige snavel (4) die net als de eveneens vrij korte poten (5) groen tot grijsgroen kleurt. De tenen steken in de vlucht net voorbij de staartrand. De brede staart (6) is zwart-wit gestreept.

Winterkleed

Het winter- en zomerkleed verschillen niet heel erg van elkaar. In Nederland zien we een witgat niet in zomerkleed, enkel in winterkleed met aan het eind van de winter of aan het begin van de winter nog wat overblijfselen van het zomerkleed. In het begin van de winter zijn bijvoorbeeld de sterk gesleten handpennen van het zomerkleed zichtbaar. Ook kunnen hele ruigaten in de vleugels te zien zijn.

Juveniel kleed

Een juveniel heeft een vrijwel gelijkend verenkleed met slechts enkele kleine verschillen ten opzichte van een adult verenkleed. Zo zijn de kleine witte stipjes bij een adulte vogel verspreid over het verenkleed te zien terwijl die witte stipjes bij het verse kleed van een juveniele vogel veel gelijkmatiger verdeeld zitten. De opvallende witte wenkbrauwstreep is bij een juveniel amper te zien en is meer een wit brilletje om te zien. De schouder bij een jonge vogel is nog net iets witter dan bij een adulte witgat waardoor hij wat meer op een oeverloper lijkt.

Kenmerkend gedrag

Zoals hierboven reeds beschreven is een witgat voornamelijk te zien in modderige stroken van plassen, sloten en poelen en soms langs oevers van rivieren waar slikstrookjes te vinden zijn. Ze eten vooral water- en landinsecten maar ook wormen, rupsen, kleine kreeftachtigen en zelfs kleine visjes. Een witgat vangt zijn voedsel al pikkend en boort daar ook naar in de zachte slik. Het is een schuwe en solitair levende vogel die als hij opgeschrikt wordt, luidt roepend en met korte, rukkende vleugelslagen zigzaggend wegvliegt. Maar heel af en toe zie je hier in de winter enkele exemplaren samen foerageren.

Gelijkende soorten

Een oeverloper is iets kleiner dan een witgat en heeft een opvallende witte wig op de schouder die bij een witgat volledig ontbreekt. Ook heeft een oeverloper geen witte wenkbrauw. Een overloper heeft een zwak gebogen snavel terwijl de snavel van een witgat wat rechter is. Ook de uitstekende staart die voorbij de vleugetop steekt is goed te zien en ontbreekt bij een wigat. Een overloper, de naam zegt het al, is vooral langs oevers te zien. Ze leven in hetzelfde gebied als een witgat en je kunt ze dan ook wel samen foeragerend op slikrandjes tegenkomen.

Een bosruiter is iets kleiner dan een witgat maar vrijwel even groot als een oeverloper. Wat met name opvalt is dat de kleine witte stipjes die een witgat op het verenkleed heeft, bij een bosruiter groter of groffer zijn en dat er veel meer witte stippen over het verenkleed verspreid zitten. Ook de poten zijn wat langer en meer geel gekleurd dan het groen van een witgat. Tijdens de vlucht steken de poten ook ruim voorbij de staart.

Wist je dat?

• Een witgat hier het hele jaar door te zien is maar hier niet broedt?
• Witgatjes broeden in Duitsland, Scandinavië, Noordoost-Europa en overwinteren in het Middellandse zeegebied? Tijdens de trek besluiten witgatjes soms om in Nederland te blijven. maar broeden doen ze hier niet.