Zo herken je de zomertortel

Kenmerken

De zomertortel is een kleine slanke duif met een opvallend helder oranjebruin verenkleed. De zang is een vrij hard spinnend of rollend koerend geluid wat steeds wordt herhaald. Het is een echte zomergast die hier van eind april tot september aanwezig is. De rest van het jaar overwintert hij zuidelijk van de Sahara. En daarmee is deze duif de enige duif die in het najaar uit ons land wegtrekt. Op zijn reis van West-Afrika naar ons land en vice versa wordt de zomertortel zwaar bejaagd. In combinatie met de sterke afname van een geschikte broedbiotoop staat het aantal broedparen zwaar onder druk. De grote droogte in de overwintergebieden speelt ook een rol.

Verenkleed

Zowel het mannetje als het vrouwtje hebben in de winter en in de zomer hetzelfde verenkleed. De zomertortel heeft een oranjerode iris (1) met daaromheen een naakte ruitvormige rode oogrand (2). De borst (3) heeft een roze zweem en in de hals (4) heeft de zomertortel drie tot vier zwarte strepen, gescheiden door witte strepen. Door de brede oranje veerranden met de donkere kern (5) van de bovenzijde en van de vleugels lijkt het verenkleed sterk geschubd. De zomertortel heeft een kenmerkende getrapte, ruitvormige staart (6) met een witte eindband. Deze witte eindband van de staart is alleen in de vlucht goed te zien.

Juveniel kleed

De jonge vogels zijn, behalve aan het bleke verenkleed, ook goed te herkennen aan de zeer lange handpenprojectie. De handpennen hebben een lengte van 200% van de tertiallengte* en zijn daarmee de langste van alle Europese duiven. Bij een juveniele vogel hebben de schouder- en dekveren en tertials meestal een donkere schachtstreep. Daarbij missen juveniele vogels de kenmerkende gestreepte halstekening. Het oog en de oogstreek zijn nog donker gekleurd.

• tertials of elleboogpennen zijn de drie veren die tussen de armpennen en het lichaam zitten. Deze veren liggen op de armpennen en dekken zo de opgevouwen vleugel af.

1e winterkleed

De zomertortel krijgt vanaf oktober een meer volwassen uiterlijk. De dekveren zijn dieper gekleurd dan bij een juveniel maar missen nog de lichte randen om de top. Het bleke verenkleed van een juveniel maakt langzaamaan plaats voor een scherper getekend verenkleed. De kenmerkende halsstrepen verschijnen pas als de vogel volwassen is, ook de iris begint al te verkleuren van donker naar oranje maar dat verschilt per onvolwassen vogel.

Kenmerkend gedrag

De vrij schuwe zomertortel houdt zich met name op in open loofbossen met een rijke ondergroei maar is ook te vinden landbouwgebieden en meer open terrein met dicht struikgewas en verspreide bomen. Met de sterke achteruitgang van de soort zijn in de westelijke delen van ons land nog wel wat kleine broedpopulaties te vinden. De zomertortels eten met name onkruidzaden en op akkers zoeken ze naar graanresten, af en toe als weinig zaden beschikbaar zijn, eten ze ook wel insecten en jonge blaadjes. In goede jaren met voldoende voedsel kunnen ze twee tot drie legsels met meestal twee eieren grootbrengen maar dat wordt steeds lastiger waardoor het soms maar bij een legsel blijft. De jonge vogels worden door beide ouders gevoerd met een melkachtige vloeistof, ook wel “duivenmelk” genoemd. Deze vloeistof wordt in de krop van de vogel gemaakt. De broedpopulatie neemt jaarlijks verder af en is nu nog geen duizend broedparen groot. In september, oktober trekken de zomertortels naar het zuidwesten weg en volgen de route via West-Frankrijk naar het West-Iberisch schiereiland om daar over te steken naar West-Afrika.

Gelijkende soorten

Met name de Turkse tortel lijkt nog het meest op de zomertortel en met name op een onvolwassen zomertortel. Die is namelijk ook amper getekend en heeft een wat vale beige kleur. De Turkse tortel is veel minder schuw dan de zomertortel en is behalve in het agrarisch gebied ook in woonwijken, parken en tuinen op voedertafels te vinden. De Turkse tortel zoekt vaker de nabijheid van mensen op en is daardoor succesvoller dan de schuwe zomertortel. Turkse tortels zijn in de voortplanting zeer succesvol en kunnen per jaar wel vijf legsels voortbrengen dit in tegenstelling tot de zomertortel die een tot maximaal drie legsels voortbrengt mits de omstandigheden gunstig zijn.

Wist je dat?

• Door het intensiveren van de landbouw de favoriete plekjes van de zomertortel om te broeden verdwenen zijn. Houtwallen, singels en kleine bosjes zijn door de jaren heen uit het agrarisch gebied verdwenen.
• In Europa de jacht op zomertortels verboden is maar jaarlijks nog miljoenen vogels worden gevangen of geschoten. Met name de rustgebieden, Malta en Cyprus zijn tijdens de trek gevaarlijke plekken voor de zomertortel.
• De zomertortel in het Engels “turtle dove” heet en turtle betekent schildpad. De tortel heeft niets met een schildpad te maken maar de naam komt uit het Latijns. De soortnaam van de tortel is namelijk “turtur” en verwijst naar de spinnende of rollende zang van de vogel.
• En wist je dat de zomertortel vroeger gewoon tortelduif heette? Sinds de komst van de Turkse tortel was er behoefte aan een andere naam, om de twee uit elkaar te houden.