Zo herken je de wespendief

Kenmerken

De wespendief is een roofvogel die in Europa broedt en in tropisch Afrika overwintert. Vanaf eind april kun je de wespendief hier verwachten. Wespendieven zijn iets groter dan een buizerd maar worden daar makkelijk mee verward. De wespendief heeft iets langere vleugels en heeft een langere staart dan een buizerd en de kop van een wespendief is kleiner dan die van de buizerd. In de vlucht zijn de vleugels iets omlaag gebogen. Het verenkleed is extreem variabel: er zijn hele lichte vogels tot hele donkere exemplaren met alle variaties daar tussenin. Je vindt wespendieven in bossen met open plekken waar ze leven van wespenlarven en -poppen. Ze graven nesten uit en proberen zo bij de larven en poppen te komen. De kop is rond de snavel voorzien van stugge schubachtige veren die dienen als bescherming tegen wespensteken. Als er weinig wespen voorhanden zijn door bijvoorbeeld langdurige regenval jagen ze ook op insecten, amfibieën, wormen en reptielen. De nesten worden in hoge bomen gemaakt en bekleed met bladeren waarin twee en soms drie eieren worden gelegd. Af en toe wordt een oud kraaiennest of buizerdnest gebruikt.

Kleed man

Een mannetje heeft in vrijwel alle kleurvarianten een vergelijkbaar uniform en egaal bruin rug en bovendek patroon (1). Dit zijn de enige delen in het verenkleed die bij mannen niet verschillen. De blauwgrijze kop (2) is klein en lijkt op de kop van een duif of koekoek, de iris (3) is helder geel. Tussen de snavel en het oog zitten schubachtige veren, ook washuid (4) genoemd, die de vogel beschermt tegen wespensteken. De neusgaten (5) zijn heel smal zodat er tijdens het graven naar wespen geen zand in kan komen. De staart (6) is lang en smal en heeft drie dwarsstrepen waarvan een donkere eindband (7)

Kleed vrouw

Het verenkleed van een adulte vrouw is eveneens zeer variabel maar heeft in alle kleden wel een specifiek kenmerk. Alle adulte vrouwen hebben aan de basis van de handpennen of vingers een donkere band die je bij adulte mannen niet ziet. Als de vogel met ingeklapte vleugels zit en de tekening op de handpennen niet zichtbaar is, is het echter wel een probleem om het geslacht vast te stellen. Op de ondervleugel van een adulte vrouw zijn behalve de donkere band op de handpennen ook meerdere donkere banden op de ondervleugel zichtbaar. Daarnaast hebben adulte vrouwen een vrij brede donkere band kort voorbij de onderstaartdekveren. Over het algemeen zijn de mannen en vrouwen echter lastig uit elkaar te houden.

Juveniel kleed

Een juveniele wespendief is goed te herkennen aan de helder gele snavelbasis of washuid en lichtgekleurd voorhoofd. De teugel en oorstreek zijn bij een juveniele vogel donker waardoor het net lijkt of de vogel een masker op heeft. Zelfs de lichtste exemplaren behouden het donkere masker. De koptekening van een juveniele wespendief is voor vrijwel alle kleurvarianten gelijk en is daarmee ook het belangrijkste kenmerk om de vogel te herkennen. De iris van een juveniele vogel is donker terwijl de iris van een adulte man en vrouw opvallende helder geel gekleurd is. Het verenpatroon wil per juveniele vogel nog weleens verschillen waarbij het contrast tussen de donkere armpennen en lichte handpennen opvalt. Bij donkere varianten wordt dat verschil weer lastiger waar te nemen en lijkt dan meer op een buizerd.

Kenmerkend gedrag

Een wespendief, de naam zegt het al, is een roofvogel die van wespen, -larven en -poppen houdt. Wespennesten die onder de grond zitten graaft hij uit. Soms is het een langdurige klus zijn om bij zijn prooi te komen. Ook breekt hij bijennesten in bomen open en rooft hij hele honingraten uit het nest. Om dat ongestraft te kunnen doen is de vogel goed beschermt door een taaie wasachtige huid op de kop die van schubachtige veren is gemaakt. Ook de poten hebben een dikke huid waar de wespen en bijen niet doorheen kunnen steken. Als de wespendief geen bijen of insecten kan vinden, eet hij ook wel wormen en reptielen.

De wespendief leeft in loofbossen, gemengde bossen en heidegebieden waar hij heel slim wespen en bijen vanaf een hoge boomtak observeert. Zo weet hij uiteindelijk de nesten te lokaliseren en uit te graven of open te breken. Raten worden mee naar het nest genomen en larven en poppen worden dan gegeten en ook aan de jongen gevoerd. Wespendieven zijn minder algemeen dan buizerds waar ze veel op lijken.

Gelijkende soorten

De buizerd lijkt nog het meest op de wespendief, maar de vogels zijn niet aan elkaar verwant en hebben ook een geheel andere leefwijze. Een buizerd kan een echte aaseter zijn terwijl een wespendief vooral wespen en andere kleine dieren zoals wormen en insecten eet. De buizerd is iets kleiner maar net zo variabel getekend als de wespendief. De buizerd is de meest succesvolle en meest voorkomende roofvogel van Nederland. Deze vogel is veel minder schuw dan een wespendief en is ook relatief dicht in de buurt van mensen waar te nemen. Ook de bouw van beide vogels verschilt. De vleugels van de buizerd zijn minder smal en ook de nek is dikker. Daarbij is de staart van de buizerd korter en heeft niet die drie duidelijke dwarsbanden die je op de staart van de wespendief kunt zien. Wat ook opvalt bij de buizerd is de zogenaamde “burgemeestersketting”, de donkere verenband op de borst van de buizerd, die de wespendief niet heeft.

Wist je dat?

• Wespendieven in de zomer een spectaculaire vlucht laten zien waarbij ze de vleugels recht omhoog gooien en snel bewegen. Het lijkt er een beetje op alsof de vogel applaudisseert. En die beweging wordt ook wel “vlinderen” genoemd. Tijdens het vlinderen laat de vogel zich vallen en dat maakt het zo spectaculair om te zien.
• Als je in het bos een uitgegraven wespennest vindt, het best weleens zo kan zijn dat een wespendief niet ver weg is? Opletten dus!