Zo herken je de staartmees

Kenmerken

Als de staartmees niet zo’n lange staart zou hebben, was het misschien wel het kleinste vogeltje van ons land. Het zijn aandoenlijk kleine bolletjes met piepkleine snaveltjes, die in kleine groepjes door bomen en struiken dwarrelen.

Verenkleed

Zeer klein en bol, met zeer lange, donkere staart (langer dan het lijf) met witte zijden (1). Witte kop met zwarte zijkruinstrepen, die samenkomen op de rug (2). Zeer kleine snavel (3). Borst en buik wit tot licht roodbruin (4). De schouderveren zijn meest roodbruin gekleurd (5).

Juveniel kleed

Kenmerkend gedrag

De staartmees bouwt een moeilijk te vinden nest van mos, korstmos, stukjes boombast en spinnenwebben, bekleed met zachte veertjes. Het ronde tot ovaalvormige nest heeft een ronde zij-ingang.

De staartmees eet vooral insecten en rupsen die ze uit struiken en bomen plukken. In het najaar en de winter wordt het dieet aangevuld met zaden. In tuinen komen zij regelmatig op vetbollen.

Staartmezen zijn sociale vogels. Buiten het broedseizoen trekken zij in kleine familiegroepen ‘dwarrelend’ rond in bomen en struiken, vaak ondersteboven hangend om voedsel te vinden. Voortdurend blijven zij met elkaar in contact met een scherp, drielettergrepig ‘srieh-srieh-srieh’ of ’tserrr’. Vaak hoor je ze eerder dan dat je ze ziet. Als één vogel naar een volgende boom vliegt, volgen de anderen spoedig. Wanneer er een even achterblijft, wordt er gewacht tot hij zich weer aansluit bij de groep.

Gelijkende soorten

In Noord-Europese landen komt de ondersoort witkopstaartmees voor, met geheel witte kop en scherp afgetekende nekband voor. Ook op de vleugels is veel meer wit te zien dan bij de ‘gewone’ staartmees. De witkop verschijnt slechts bij uitzondering in ons land. Een enkele keer vindt een invasie plaats.

Overigens broeden heel wat witkoppige staartmezen bij ons, die vaak per abuis gemeld worden als witkopstaartmees. Het contrast tussen de witte kop en de rug is minder groot, en ook kan er op borst en buik een bruinroze zweem te zien zijn.

Wist je dat?

• De staartmees is geen ‘echte’ mees, maar behoort tot een aparte familie.
• Staartmezen zijn weinig schuw. Als er een groepje in de boom of struik voor je rond buitelt en je blijft rustig staan, komen ze erg dichtbij en naderen ze je soms tot op minder dan een meter.
• Staartmezen mengen zich in het winterhalfjaar regelmatig met andere mezen en goudhaantjes.
• Het aantal broedparen in Nederland wordt geschat op 15.000 – 20.000.