Onderdeel van Pixfactory

Op werkdagen voor 15.00 besteld, morgen in huis

Zo herken je de jan-van-gent

Download GRATIS het ebook '14 tips om meer te genieten van vogels' en ontvang onze 2 wekelijkse nieuwsbrief met de meest recente artikelen op vogelskijken.nl

 

Introductie

De Jan-van-gent is een sierlijke zeevogel met een kenmerkende stijl van foerageren. Als ze een vis zien, duiken ze met hun dolkachtige snavel recht naar beneden. Ze broeden op rotsen langs de Noordzee, zoals Helgoland en de Engelse kust. Bij ons zie je ze met name in het najaar langs de kust.

Jagende Jan-van-Gent. Fotograaf: keesvanderklauw

Kenmerken

Broedpaar mannetje en vrouwtje jan-van-gent. Fotograaf: Ko Katsman

 

Jan-van-genten zijn echte zeevogels die hun hele leven op zee doorbrengen en alleen aan land komen om te broeden. Het zijn koloniebroeders en broeden samen in enorme groepen op richels van steile kusten. Bass Rock, een eilandje in de Noordzee aan de oostkant van Schotland, herbergt in het broedseizoen soms wel 10.000 broedparen. De grootste kolonie jan-van-genten bevindt zich bij St. Kilda aan de westkant van de Schotse Hebriden en bij elkaar gaat het dan in Groot Brittannië om 70% van de Europese broedpopulatie. Ze leven van vis die ze door middel van spectaculaire duikvluchten soms diep onderwater weten te vangen. Ze kunnen duiken vanaf een hoogte van 30 tot 40 meter en dan met een snelheid van bijna 100 kilometer per uur de diepte induiken. Zo kunnen ze tot op een diepte van tot wel 25 meter vis vangen.

Verenkleed

Volwassen Jan-van-Gent

Een jan-van-gent is een grote zeevogel die met zijn spanwijdte van 2 meter een flink stuk groter is dan bijvoorbeeld een kleine mantelmeeuw. Het lichaam van een volwassen vogel is geheel wit gekleurd en heeft zwarte handpennen(1) en zwarte zwemvliezen(2). De kop(3) is lichtgeel van kleur en het duurt van het vierde tot wel het zesde kalenderjaar voordat de jan-van-gent dit volwassenkleed heeft. Tot die tijd kleurt de vogel elk kalenderjaar van geheel bruin(1e kalenderjaar) naar steeds weer een iets witter verenkleed. De dolkachtige snavel is groot en grijsblauw van kleur met een zwarte omlijning(4). De ogen zijn lichtgrijs met helderblauwe oogleden(5) en ook die zijn weer zwart omlijnd.

Juveniel kleed

Juveniele (juv) jan-van-gent. Met een beetje fantasie zie je honderden pareltjes op z’n verenkleed. Fotograaf: Thijs Glastra

 

Juveniele jan-van-genten zijn geheel bruin gekleurd en elk jaar dat ze ouder worden, krijgen ze steeds meer witte veren. Eerst kleurt het lichaam steeds lichter en vanaf het derde kalenderjaar kleuren ook de vleugels steeds wat witter totdat de vogel tussen het vierde en zesde jaar het volwassen kleed heeft.

2e kalenderjaar kleed

2e Kalenderjaar(2kj) jan-van-gent met vishaak in zijn bek. Fotograaf: Arjen Drost

 

Een 2e kalenderjaar jan-van-gent heeft nog bruine bovendelen en vleugels. Alleen het lichaam begint witter te kleuren en de kop heeft nog niet die kenmerkende tekening die een adulte vogel heeft. (Jan- van-genten zien plastic en visnetten die in zee drijven vaak aan als nestmateriaal of voedsel en raken daar dan in verward met vaak de dood tot gevolg.)

3e kalenderjaar kleed

3e Kalenderjaar(3kj) jan-van-gent. Fotograaf: John Jak

 

Deze 3kj heeft ook al witte bovendelen op de vleugels en er begint ook al wat tekening op de kop te ontstaan. De meeste bruine veren zijn al langzaamaan aan het verdwijnen en lijkt hij steeds meer op de adulte jan-van-gent.

4e kalenderjaar kleed

Bijna volwassen Jan van Gent. Fotograaf: John Jak

 

Deze 4e kalenderjaar jan-van-gent is al bijna helemaal uitgekleurd. Je ziet alleen aan de ondervleugels nog wat bruine veren zitten maar de vogel is overwegend egaal wit gekleurd. Ook de koptekening is zoals die van een adulte vogel is.

Kenmerkend gedrag

Jan-van-genten vliegen vaak samen, op zoek naar scholen vis. Fotograaf: Arie Ouwerkerk

 

Jan-van-genten zijn, ook al wordt hij een kustvogel genoemd, altijd op zee en komen met een stevige aanlandige wind ook dicht onder de Nederlandse kust. Met een stormachtige wind kunnen ze laag tussen de hoge golven doorvliegen en lijken zo ware luchtacrobaten en als ze zo laag tussen de golven door laveren, zijn soms slecht te zien. Ze zijn altijd op zoek naar vis en als ze een school vis hebben gevonden kunnen ze die in grote groepen al duikend bejagen. Het kan dan een spectaculair gezicht zijn als soms wel tientallen jan van genten hoog uit de lucht als speren diep het water induiken om een visje te vangen. Ze jagen vaak samen op scholen spiering, haring en makreel. Als jan-van-genten jagen, trekt dat ook weer andere zeevogels aan die zo ook een visje mee willen pikken en het kan dan een drukte van jewelste zijn. Broeden doen ze samen op rotsen en kliffen en de nesten liggen dan soms maar 60 centimeter van elkaar.

Wist je dat?

Jan-van-gent samen met oa. een kleine mantelmeeuw. Fotograaf: Peter Stam

 

  • De vogelgriep heeft de afgelopen jaren genadeloos toegeslagen onder deze jan-van-genten. Bijna twee derde van deze prachtige zeevogels is gesneuveld en de nu overgebleven populatie werk hard aan herstel? Het zal nog geruime tijd duren eer de populatie weer op het oude niveau is.
  • De naam jan-van-gent vroeger ook als scheldnaam werd gebruikt voor iemand die als vraatzuchtig of hebzuchtig werd gezien? Er wordt dan wel eens gezegd, “hij eet als een jan-van-gent”.
  • Een jan-van-gent geen neusgaten heeft? Water kan zo tijdens de duik niet in de longen komen. De vogel ademt via de luchtpijp in en de ingeademde lucht verlaat via een systeem van luchtzakken het lichaam.
  • De vele windmolenparken op de Noordzee een serieuze bedreiging vormen voor de jan-van- genten? jaarlijks sneuvelen duizenden vogels door deze windmolens.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *