Zo herken je de grote gele kwikstaart

Kenmerken

De grote gele kwikstaarten zijn een heel jaar in ons land aanwezig. In de winter zijn het vooral de overwinteraars die hier naartoe komen. De Nederlandse grote gele kwikstaarten trekken deels weg. Het aantal broedparen is dankzij de verbetering van de waterkwaliteit en het terugbrengen in de oorspronkelijke staat van de waterlopen van beekjes en riviertjes weer wat toegenomen. Hierdoor ontstaan door de stromingen oevers waar de grote gele kwikstaart graag foerageert en broedt. Ze hebben een voorkeur voor insecten zoals muggen, kokerjuffers, vliegen, haften, slakjes en vlokreeftjes die met name in de buurt van water leven. Het aantal broedparen is nog steeds laag en kwetsbaar en loopt de laatste jaren weer iets terug. Tegenwoordig zijn grote gele kwikstaarten steeds vaker in bebouwd gebied te vinden en wordt er zelfs in enkele stedelijke gebieden zoals in Utrecht en Breda gebroed.

Kleed man

Het mannetje grote gele kwikstaart heeft een geheel heldergele borst en onderkant (1), de stuit (2) is wat meer grijsgroen gekleurd. Opvallend is de diepzwarte onderkin en keelvlek (3) die mannetjes in het voorjaar en zomer hebben. Na het broedseizoen verdwijnt die zwarte keelvlek en krijgt het mannetje een lichter gekleurde onderkin en keel. De kop en bovendelen (4) zijn egaal lichtgrijs gekleurd en de vleugels (5) zijn zwart gekleurd. De staart (6) is in alle kleden bij zowel mannetjes als vrouwtjes zeer lang en de poten (7) zijn bruinroze gekleurd. Verder valt in alle kleden de witte oogstreep (8) op.

Kleed vrouw

Het vrouwtje grote gele kwikstaart heeft een vrijwel geheel identiek verenkleed als een mannetje. Een belangrijk verschil is de keelvlek die bij een adult mannetje grote gele wikstaart diepzwart kan kleuren. Een vrouwtje grote gele kwikstaart kan ook een donkere keelvlek hebben, maar niet zo diepzwart als bij een mannetje. De kleur van de keelvlek kan bij vrouwtjes nogal eens verschillend zijn van vrijwel geen keelvlek tot een wat donkergrijze keelvlek. Het vrouwtje heeft wel een brede witte baardstreep en meestal in plaats van de keelvlek een lichte centrale keelstreep. De borst is meestal licht gekleurd in plaats van geel gekleurd.

Juveniel kleed

Een juveniele grote gele kwikstaart heeft nog amper kleur op de veren en is vooral grijs. De gele kleur van de veren volgt pas later als de vogel verder is uitgegroeid. De keel en borst zijn lichtgrijs en ook wel licht gevlekt waardoor de lichte baardstreep nog niet duidelijk zichtbaar is. Een juveniele vogel heeft wel de kenmerkende zeer lange staart.

1e winterkleed

Een eerste winterkleed of tweede kalenderjaar grote gele kwikstaart heeft in de nazomer van zijn eerste levensjaar de middelste dekveren en tertials al geruid maar de rest van de veren nog niet. Het gaat dan om de slagpennen en buitenste dekveren. De dekveren zijn in dit stadium ook meer bruingekleurd dan zwart zoals adulte vogels die hebben. Ook is de oranjeachtige buitenborst een opvallend kenmerk voor de leeftijd van de vogel.

Kenmerkend gedrag

De grote gele kwikstaart foerageert met name langs de waterkant. Daar kan je hem snel achter insecten aan zien rennen en zelfs met sprongetjes achter voorbij vliegende insecten zien aanjagen. Hij valt op door zijn levendige gedrag en de continu wippende staartbeweging waarmee hij zich onderscheidt van andere vogels. De vlucht is golvend en onregelmatig te noemen. Tijdens de vlucht laat hij vaak een hoog tsiep-tsjiep geluidje horen. Zingen doet het mannetje alleen in het broedseizoen. Hij laat dan vanaf een hogere zangpost een zachte melodieuze zang horen waarmee hij zijn territorium afbakent.

Gelijkende soorten

De gele kwikstaart lijkt het meest op de grote gele kwikstaart maar er zijn duidelijke verschillen. De gele kwikstaart heeft een felgele borst en buik en een olijfgroene rug, maar de relatief korte staart valt het meest op vergeleken bij een grote gele kwikstaart. Ook het leefgebied van de twee verschilt nogal. De gele kwikstaart is echt een vogel van het agrarisch gebied en geeft de voorkeur aan open graslanden, akkers en moerassen. Je zult een gele kwikstaart niet snel op de oever van een snelstromend beekje zien staan. Een gele kwikstaart leeft ook vaker in kleine groepjes en niet zoals grote gele kwikstaarten die vooral in paartjes leven. De gele kwikstaart is een echte zomervogel die in de winter in Afrika overwintert.

Wist je dat?

• Een grote gele kwikstaart een holenbroeder is die in rotsspleten, steile rivieroevers en muurholtes onder bruggen broedt? En tegenwoordig maken ze ook gebruik van speciale nestkasten.
• Er een verhaal gaat dat de wippende staart van de grote gele kwikstaart als doel heeft om zo insecten op te jagen? Een degelijk onderbouwt bewijs is hier niet voor.