Op werkdagen voor 15.00 besteld, morgen in huis

Zo herken je de grauwe vliegenvanger

Download GRATIS het ebook '14 tips om meer te genieten van vogels' en ontvang onze 2 wekelijkse nieuwsbrief met de meest recente artikelen op vogelskijken.nl

 

Introductie

Grauw is deze zomergast inderdaad. Maar misschien maakt deze eenvoud, met fijne streepjes op kop en borst, hem juist wel aantrekkelijk. Of is het zijn gedrag? Vanaf een vaste stek loert de vogel op voorbij vliegende insectjes en grijpt ze in volle vlucht om vervolgens weer naar zijn stek terug te keren. De grauwe vliegenvanger is nog steeds een vrij talrijke broedvogel van bossen en cultuurlandschap met veel loofbomen en oude houtwallen, al zijn de aantallen nu iets lager dan 30 jaar geleden. Na het broedseizoen trekken grauwe vliegenvangers weg naar tropisch Afrika.

Zo herken je de grauwe vliegenvanger:
Grauwe vliegenvanger. Fotograaf: Gejo Wassink

Kenmerken

Zo herken je de grauwe vliegenvanger: Steeds korte vluchten maken.
Steeds korte vluchten maken. Fotograaf: Luc Meert

 

De grauwe vliegenvanger is een bescheiden zangvogeltje dat geen uitbundige zang laat horen en dat we op veel plekken in Nederland kunnen tegenkomen. Hij wordt door zijn onopvallende uiterlijk vaak over het hoofd gezien maar als je hem eenmaal hebt ontdekt, maak je kennis met een ware luchtacrobaat die rechtop zittend vanaf zijn uitkijkpost spectaculaire vluchten maakt om vliegende insecten te vangen. Het zijn korte, flitsende uitvallen en je kunt hem daarom een stilzittende jager noemen. De mannetjes en vrouwtjes hebben hetzelfde eenvoudige onopvallende verenkleed. Ze zijn niet kritisch als het om nestplaatsen gaat. Ze zijn juist creatief te noemen want het nest kan worden gebouwd op een dakrand, in een klimopstruik of op een uitstekende steen of balk van een gebouw. Als de nestplaats maar enigszins beschut is tegen slechte weersomstandigheden. Door de afname van insecten door het gebruik van pesticiden in de landbouw hebben de grauwe vliegenvangers het niet makkelijk en neemt de soort de laatste jaren enigszins in aantal af.

Verenkleed

Zo herken je de grauwe vliegenvanger: Adulte grauwe vliegenvanger.
Adulte grauwe vliegenvanger. Fotograaf: Hillebrand Keun

 

Het verenkleed is per vliegenvanger zeer variabel, van nauwelijks gestreepte onderdelen tot zelfs zwaar gestreepte onderdelen waarbij met name de gestreepte keel en borst (1) het meest opvallen. De bovendelen zijn meer grijs dan bruin gekleurd en kleuren verder naar lichtgrijs tot bijna wit op de borst en buik. De kruin (2) is ook voorzien van de kenmerkende dunne streepjes. Aan de rand van de dekveren is een lichte rand (3) te zien waardoor een getekende vleugel te zien is. De opvallend lange handpennen (4) steken voorbij de bovenstaartdekveren en maken samen met de korte, dunne zwarte poten (5) en de brede snavelbasis (6) dat het een typische vliegenvanger is.

Juveniel kleed

Zo herken je de grauwe vliegenvanger: Zwaar gestreepte Juveniele grauwe vliegenvanger.
Zwaar gestreepte Juveniele grauwe vliegenvanger. Fotograaf: Gejo Wassink

 

De juveniele grauwe vliegenvanger is vooral vlak na de donsfase op de borst, keel en kop zwaar gestreept. Naarmate de juveniele vogel verder opgroeit neemt die zware streping steeds wat verder af. Nog in het eerste kalenderjaar is het uiterlijk gelijk aan het verenkleed van een adulte vogel.

Kenmerkend gedrag

Zo herken je de grauwe vliegenvanger: Terug naar de uitkijkpost.
Terug naar de uitkijkpost. Fotograaf: Gejo Wassink

 

Grauwe vliegenvangers zitten graag graag vrij in de top van een boom, op een paaltje of op een kale tak met goed uitzicht op de omgeving. Vanaf deze uitkijkpost maken ze korte vluchten om vliegende insecten te vangen en daarna vrijwel direct terug te keren naar hun uitkijkpost. Dit wat drukke en zenuwachtig ogende gedrag is kenmerkend voor deze vogelsoort. Van zijn zang moet de grauwe vliegenvanger het niet hebben. Hij komt niet verder dan een serie hoge dunne piepjes en wat zachte krassende geluiden. Samen met zijn gedrag valt hij niet op en is daardoor ook voor roofdieren geen makkelijke prooi. Eind augustus vertrekken de eerste grauwe vliegenvangers alweer naar tropisch Afrika.

Gelijkende soorten

Vrouwtje bonte vliegenvanger.
Vrouwtje bonte vliegenvanger. Fotograaf: Henk Dikkers

 

De bonte vliegenvanger is een wat meer uitgesproken vliegenvanger. Het geluid is harder, gevarieerder en melodieuzer en ook het uiterlijk is wat opvallender. De bonte vliegenvanger wordt daardoor wat eerder opgemerkt dan de grauwe vliegenvanger. Bonte vliegenvangers zijn er in twee variëteiten te weten een zwart-witte variëteit en een grijsbruine variëteit. En met name de grijsbruine bonte vliegenvanger, die in Nederland voorkomt lijkt nog het meeste op de grauwe vliegenvanger. De kleurovergangen van de donkere naar de lichte delen zijn bij de bonte vliegenvanger scherper afgetekend. Daarbij mist de bonte vliegenvanger de streping op de kruin en borst. Bij mannetjes bonte vliegenvangers zijn grote delen van de vleugels wit net als de opvallende witte voorhoofdsvlek.

 

Zo herken je de grauwe vliegenvanger: Adulte man bonte vliegenvanger.
Adulte man bonte vliegenvanger. Fotograaf: Henk Dikkers

Wist je dat?

  • Grauwe vliegenvangers jaren achtereen terugkomen naar dezelfde nestplek?
  • Deze vliegenvangers een van de laatste terugkerende trekvogels zijn? Vanaf eind april, begin mei arriveren ze in ons land.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Geef een reactie

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *