Het voorjaar is hét seizoen om vogels te fotograferen. Ze laten zich volop zien en luidkeels horen. Ze zijn zichtbaarder en hierdoor eenvoudiger te ontdekken. Daar komt nog bij dat ze boeiend gedrag laten zien wat je graag op de foto zou willen zetten.
Alle reden om erop uit te trekken, maar besef ook dat de lente het seizoen is waarin de vogels extra kwetsbaar zijn. Hun focus ligt op de voortplanting en ze zijn volop bezig met nestbouw, broedzorg en voeren. Hierbij zijn ze meer dan anders gebonden aan één locatie namelijk hun huidige of toekomstige nest.
Gedeeld belang
Geen enkele vogelaar of vogelfotograaf wil het op z’n geweten hebben dit kostbare proces van voortplanting te verstoren. Toch gaat het af en toe mis. Bijna nooit met opzet, maar wel door onwetendheid. In dit artikel willen we jouw kennis bijspijkeren over vogelgedrag. Vogels laten namelijk op heel veel manieren merken dat je hun territorium betreedt. Voordat ze wegvliegen of vluchten geven ze signalen af waaruit jij kunt afleiden dat je beter een stapje terug kunt doet.
Het fotograferen van verstoorde vogels levert vrijwel nooit mooie foto’s op. Het is dus niet alleen in het belang van de vogel om deze niet te verstoren, maar ook in jouw eigen belang om de grenzen van vogels te respecteren: het levert je mooiere foto’s én een beter gevoel.
Voorspelbaarheid
Een belangrijk uitgangspunt is dat je voorspelbaar gedrag vertoont. Een bekend voorbeeld is dat veel vogels zich niets aantrekken van fietsers die (op korte afstand) voorbij fietsen, maar als een fietser stopt, wordt het een ander verhaal. Vogels herkennen patronen en passen zich daarop aan. Ze weten uit ervaring dat ‘zoogdieren met twee lange benen’ altijd op hetzelfde plek lopen, lees: een paadje of weg. Als je één stap buiten het pad zet – en er is een vogel in de buurt – zal dit al snel tot reactie leiden, want is voldoet niet aan het vertrouwde en veilige patroon. Door voorspelbaar gedrag te vertonen, vergroot je je kansen als fotograaf.
Zo herken en interpreteer je vogelgedrag
Als je er alert op bent, zul je merken dat vogels heel veel signalen afgeven vóórdat ze wegvliegen of vluchten. Ik zet er tien voor je op een rij:
- De vogel stopt met foerageren. Als een vogel bezig is met eten verzamelen voor zichzelf of voor de jongen en hij stopt hiermee, is dit een duidelijk signaal dat je te ver bent gegaan. Als je stopt of een paar stapjes terugdoet, zul je zien dat de vogel meestal weer doorgaat met foerageren.
Tip: weet je dat vogels perfect aanvoelen of het jou om hen is te doen? Ze merken/zien dat jouw focus en blik op hen is gericht. Doe alsof het jou helemaal niet om de vogel is te doen, kijk om je heen, kijk ergens anders naar, maar houd wel altijd je lensopening gericht op de vogel.
- Alarmroepjes en ijle piepjes. Vogels hebben een groot repertoire aan geluiden en hebben contactroepjes, ijle piepjes en alarmroepjes waarmee ze met elkaar communiceren. Ook al ken je niet alle vogelgeluiden, gevoelsmatig herken je meestal wel dat het roepjes zijn die aangeven dat je te dichtbij bent. Wees hier alert op en neem afstand.
- Met hun staart geven vogels ook allerlei signalen af. Vogels spreiden hun staart (o.a. zwarte- en gekraagde roodstaart), slaan hun staart naar beneden (tjiftjaf) of zetten de staart omhoog (bijvoorbeeld merel en andere lijsterachtigen). Als je dit ziet, zorg dat je in elk geval niet verder loopt en wacht. Blijft de vogel signalen afgeven, trek je dan terug.
- Als je in de maanden april-juni twee vogels bij elkaar ziet: het mannetje en het vrouwtje, kun je er ook vrij zeker van zijn dat je dicht bij een nest bent. Wees alert op signalen van de vogels en geef ze de ruimte.
- Vogel met nestmateriaal in de bek. Vogels zijn enorm creatief en hebben een enorme variatie aan nestmateriaal. Ze vliegen hiervoor flink in het rond en dit hoeft niet te betekenen dat je vlakbij een nest bent, maar het kán wel, wees dus alert op eventuele andere signalen.
- Vogel met voer in de bek. Dit betekent dat deze vogel een nest heeft en óf zijn partner voert óf de jongen voert. Een vogel met voer in de bek heeft dus altijd een nest en als je ziet dat de vogel in de buurt blijft met voer in z’n bek, betekent dit dat je te dicht bij het nest bent, waardoor de vogel niet naar z’n nest kan of wil. Zorg dat je ruimte geeft en de vogel door kan gaan met de broedzorg.
- Lamme vleugel. Plevieren en kluten kunnen heel bijzonder gedrag vertonen. Als je te dicht bij de jongen bent of te dicht bij het nest, doen ze alsof ze een gebroken vleugel hebben en slepen met één vleugel over de grond, terwijl ze lopen over de grond. Ze doen dit om predatoren (en mensen) letterlijk weg te leiden bij het nest. Als je dit ziet, maak je dan uit de voeten want je bent veel te dichtbij.
- Grutto’s vliegen soms vlak boven je hoofd terwijl ze luid alarmeren. Ze doen dit niet omdat ze graag op de foto komen, maar om de aandacht af te leiden van de jongen en/of het nest. Je moet de conclusie trekken dat je veel te dichtbij bent. Realiseer je dat de jongen tegen de grond gedrukt zijn en geen voedsel kunnen zoeken. Bovendien worden andere predatoren gewezen op hun aanwezigheid.
Tureluurs gaan meestal alarmerend op een paaltje of andere verhoging zitten om aan te geven dat je te dicht bij bent. - Vluchten/wegvliegen. Als vogels geen andere keuze meer hebben, zullen ze wegvliegen, dit is de bevestiging dat je echt te dichtbij was. Het spreekt voor zichzelf dat je dit te allen tijde dient te voorkomen. Niet alleen in het belang van de vogels, maar ook in jouw belang: ‘reetfoto’s’ leveren nooit mooie plaatjes op.
- Jonge vogels worden na het uitvliegen vaak nog een week gevoerd. Je hebt het vast wel eens gezien bij merels of mezen. Soms blunder je er tegenaan, zorg dan dat je snel een foto maakt en verder gaat. Ook hier geldt dat niet alleen oudervogels niet kunnen voeren, maar ook dat je bijvoorbeeld katten, gaaien of eksters duidelijk maakt dat er een jonge vogel zit.
Een heel fijn voorjaar toegewenst met veel mooie vogelfoto’s, waar je ook nog eens een heel goed gevoel aan overhoudt!
