De vuurgoudhaan is een prachtig gekleurd klein vogeltje dat in vergelijking met de goudhaan iets vaker in gemengd bos voorkomt.
Vuurgoudhaan mannetje. Fotograaf: Michel Geven
Herkenning
9 cm. Makkelijk te onderscheiden van goudhaantje door opvallende witte wenbrauwstreep en zwarte oogstreep. Mannetje met oranje, vrouwtje met gele, zwart omrande kruin, beide met smalle zwarte snorstreep. Bovendelen groen, onderdelen wit. Twee duidelijke witte vleugelstrepen, als goudhaan. Bronskleurige vlek op zijnek is goed kenmerk, vooral als in dichte vegetatie koppatroon niet goed kan worden gezien. Juveniel met witte wenkbrauwstreep, maar zonder zwarte oogstreep en oranje/gele kruin. Buiten broedtijd soms samen met mezen en goudhaan, maar minder in troepen dan goudhaan en zelden invasie-achtig optreden.
Verspreiding
Broedvogel voornamelijk in Centraal- en deels in Oost-Europa. Wintergast vooral in Zuid- en Zuidwest-Europa, ook in zuidwestelijk Groot-Brittannië, Nederland en Noordwest-Duitsland. Standvogel in verschillende delen van Europa, voornamelijk in het westen. In Nederland een vrij schaarse broedvogel, wegtrekkend, doortrekker in vrij klein aantal.
Biotopen
Vooral in de oostelijke helft van het land, broeden in gemengde bossen en naaldbossen. De soort bewoont ook tuinen, parken en struwelen met geschikte naaldbomen.
Levenswijze
Voedsel
Kleine ongewervelde dieren; zoekt takken en bladeren af, zowel hoog als laag boven de grond.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 7-11, soms tot 12. Buikig. Glad en niet glanzend. Wit, of vaker licht roze-achtig-geelbruin. Met een zelfde vuile zone van onopvallende tekens, als een krans of kap aan de stompe pool, zoals dat ook bij de eieren van de goudhaan voorkomt, maar verschillen daarin, dat het gehele ei een warmere roze-achtige tint heeft. Vogels van Madeira hebben witte eieren, bezet met roodachtig-bruine of licht purperachtig-bruine spikkels, meer als de eieren van de loofzangers. Formaat 13,5 x 10,3 mm.
Geluid
Roep ‘zit’ of ‘ziet’, duidelijk lager, minder ‘dun’ dan van goudhaan en vaak niet herhaald. Zang een herhaalde enkele toon, eindigend in een triller.
De verbluffende schoonheid van een vuurgoudhaan. Fotograaf: Daniele Occhiato
Kenmerken
Een vuurgoudhaan is een heel aandoenlijk en ook wel lieflijk vogeltje en dat komt vooral door het hele plaatje van grootte, kleur, zachte pieptoontjes en gescharrel in de struiken. Bij elkaar genomen maakt dat de vuurgoudhaan tot een heel aaibaar vogeltje en in de winter zijn ze ook niet zo schuw.
Vuurgoudhanen leven vooral in de oostelijke helft van Nederland. Je kunt een denkbeeldige lijn trekken van Breda naar Groningen en ten oosten van deze lijn broeden vuurgoudhanen. Maar in de winter kun je vuurgoudhanen in het hele land tegenkomen. Dit zijn dan voornamelijk vogels uit Duitsland en Denemarken die hier overwinteren en daar ligt dan ook de meest noordelijke verspreidingsgrens van deze soort. In heel Scandinavië komen geen vuurgoudhanen voor. Samen met de goudhaan, die maar een fractie kleiner is dan de vuurgoudhaan, zijn ze de kleinste vogeltjes van Europa.
vuurgoudhaantjes zijn zeer beweeglijk. Fotograaf: Henk Dikkers
Vuurgoudhanen broeden in naaldbossen maar ook in loof- en gemengde bossen. Je kunt ze ook aantreffen in coniferen en klimopstruiken. Ze hebben twee legsels met gemiddeld tien eieren per broedseizoen en maken hun nest van veren, takjes en mos.
Verenkleed
Fotograaf: Josephine Beijer
Een vuurgoudhaan heeft een oranje tot soms wel opvallend oranjerode kopstreep(1) met aan weerszijden een zwarte zijstreep(2). De oogstreep(3) is zwart met daarboven een witte wenkbrauwstreep(4). De nek of kraag(5) is geelgroen gekleurd. De poten(6) zijn lichtbruin gekleurd.
Kleed man
Vuurgoudhaan mannetje. Fotograaf: Michel Geven
Een mannetje is te herkennen aan de fel oranjerode kruinstreep. De kruinstreep is donkerder en feller gekleurd dan de wat meer geler gekleurde kruinstreep van het vrouwtje. En daarmee is vrij makkelijk het verschil tussen de mannetjes en de vrouwtjes te zien. Om de vrouwtjes te verleiden, zet het mannetje zijn felgekleurde kuif op en dat vinden de vrouwtjes heel aantrekkelijk.
Kenmerkend gedrag
Een vuurgoudhaantje in een naaldboom. Fotograaf: Jurgen Maassen
Een vuurgoudhaan is zeer beweeglijk en als ze zo van tak naar tak fladderen, zijn ze maar lastig te volgen. Ze zitten nauwelijks stil en zijn altijd driftig op zoek naar iets eetbaars. Ze zijn vooral op zoek naar kleine insectjes zoals muggen en spinnen. Ze maken daarbij vrijwel constant geluid maar de hoge piepjes klinken gedempt en je moet goed luisteren. Oudere vogelaars kunnen wel eens moeite hebben met de hoge tonen van de goudhanen en vuurgoudhanen. De toonhoogte van de laatste ligt iets lager. Vuurgoudhanen kun je in de winter ook in tuinen aantreffen. Je ziet ze dan wel eens in gezelschap van mezen. En als de winters zo mild blijven zoals de afgelopen jaren, trekken de vuurgoudhanen niet weg en kunnen we ze hele winter wel tegenkomen.
Gelijkende soorten
Een goudhaan. Fotograaf: Henk Dikkers
Een goudhaan is iets kleiner dan een vuurgoudhaan en verschilt vooral door de tekening en kleuren op de kop. Een goudhaan heeft wel een gele kruinstreep maar heeft verder geen nadrukkelijk zichtbaar gekleurde kop-, oog- of wenkbrauwstreep. De goudhaan is algemener dan de veel zeldzamere vuurgoudhaan en komt in heel Nederland voor. De goudhaan is het kleinste vogeltje van Europa.
Wist je dat?
Een vuurgoudhaan slecht 5,6 gram weegt?
Een vuurgoudhaan nog altijd 3 x zo zwaar weegt dan de kleinste kolibrie?
Een vuurgoudhaan zijn naam dankt aan de “gouden” kruinstreep?
