De tafeleend is een makkelijk te herkennen duikeend. Het mannetje heeft een rood-bruine kleur kop en een leigrijze rug. De tafeleend broedt in kleine aantallen in Nederland, maar is vooral een wintergast. De aantallen nemen wel langzaam maar zeker af sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw.
Fotograaf: Vincent Vuik
Herkenning
42-49 cm. Lang, schuin oplopend voorhoofd met hoge kruin. Mannetje met egaal kastanjerode kop en nek, contrasterend met gespikkeld lichtgrijs lichaam en zwarte borst, onder- en bovenstaart. In vlucht met brede, bleekgrijze streep over bovenvleugel, contrasterend met donkergrijze voorvleugel. Snavel donkergrijs met brede bleek blauwgrijze band over midden, snavelpunt zwart. Vrouwtje gelig bruin, met donkerbruine kruin en grijze plekken rond snavelbasis, op wangen en keel. Rug, schouders en zijden grijsbruin gespikkeld; snavel als bij mannetje maar minder helder. Mannetje in eclipskleed als vrouwtje maar bovendelen grijzer. Juveniel als vrouwtje maar bovendelen minder grijs gespikkeld.
Verspreiding
Broedvogel van zuidelijk Scandinavië en Duitsland tot in oostelijk China en Rusland. Standvogel in delen van Noordwest- en Zuidoost-Europa. Wintergast in West- en Zuid-Europa, Noord- en Oost-Afrika, en delen van Zuidwest, Zuid- en Oost-Azië. In Nederland een vrij schaarse broedvogel, jaarrond aanwezig, doortrekker en wintergast in vrij groot aantal.
Biotopen
In broedseizoen op open water van meren, grote vijvers met drijvende vegetatie en voldoende aanbod van plantaardig en dierlijk voedsel, bij voorkeur met voldoende dekking. Buiten broedtijd in groepen op open, bij voorkeur zoet water.
Levenswijze
Voedsel
Zoekt duikend voedsel tot op 2,5 m diepte, maar foerageert ook met alleen kop en nek onder water, en grondelend. Eet zaden, wortelstokken, knoppen, loten en bladeren van waterplanten, ook dierlijk voedsel zoals garnaaltjes, schelpdieren, wormen, insecten en kikkervisjes.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 6-11, zo nu en dan tot 18. Elliptisch tot buikig. Glad maar niet glanzend. Lichtgroenachtig tot groenachtig-grijs, soms met geelbruine tint. Formaat 60,7 x 44,2.
Vliegende Tafeleend; Flying Common Pochard Fotograaf: Daan Schoonhoven
Kenmerken
De tafeleend is een algemene duikeend en is jaarrond aanwezig in Nederland en België. Het is een broedvogel in kleine aantallen (plm. 2000), een aanzienlijk groter deel van de populatie overwintert in Nederland. Op het IJsselmeer en de randmeren kun je dan grote groepen waarnemen.
De tafeleend is met een gemiddelde lengte van 45 cm iets groter dan kuifeend en iets kleiner dan de wilde eend.
Kleed man
Het mannetje heeft een opvallende zilveren (gemarmerde) rug en flanken, een roodbruine kop en een zwarte borst. De stuit van de vogel is volledig zwart. Op basis van deze kenmerken is de tafeleend niet te verwarren met andere algemene eendensoorten. De basis van de snavel loopt vloeiend over in de kop (1), waardoor je ook in tegenlicht tafeleenden vrij makkelijk kunt onderscheiden.
Enkele specifieke kenmerken zijn: een helderrood oog (2) en een opvallend snavelpatroon: zwart met een brede blauw-grijze band (3).
Tafeleend man met op de achtergrond het vrouwtje. Fotograaf: Luc Meert
Kleed vrouw
Het vrouwtje is minder opvallend gekleurd, maar lijkt in hoofdlijnen op het mannetje. Ze heeft een donkergrijze/bruingrijze rug, een bruinige kop en een zwarte borst.
De snavel is zwart, afgezien van een dunne lichte lijn (4). De iris van het oog is zwart-bruin (5) en de lichte oogring is meestal zichtbaar.
Tafeleend vrouw met op de achtergrond het mannetje. Fotograaf: Luc Meert
In de loop van het jaar verandert de gemarmerde grijze rug met een strak patroon naar een veel bonter en gevlekte rug en flanken, zie onderstaande afbeelding:
Fotograaf: Daniele Occhiato
Er blijft altijd nog ruimte voor individuele verschillen die het best lastig kunnen maken… Onderstaande foto is van een vrouwtje in april. De eend is vrijwel geheel lichtbruin/grijs. Het bruin/grijs gevlekte patroon is hier ook goed zichtbaar.
Fotograaf: Leo Tukker
1e winterkleed
De eerste wintervogels lijken al sterk op de adulte vogels. Toch zijn er nog verschillen zichtbaar: de iris is dofrood, het zwart op de borst is minder diepzwart en het verenkleed is een mengeling van juveniele en adulte veren.
Overige kleden
Het eclipskleed van het mannetje (juli-augustus) is goed herkenbaar als tafeleend. Het is alleen iets minder uitgesproken. De zwarte onderdelen zijn minder zwart en meer bruinzwart. De kopkleur is fletser en lichtgrijze bovendelen en flanken zijn iets donkerder en bonter, maar behouden het contrast met de borst en achterzijde.
Eclipskleed tafeleend man. Fotograaf: Willem Verhagen
Kenmerkend gedrag
De tafeleend is een duikeend en maakt een klein sprongetje voor hij onderwater verdwijnt. De tafeleend houdt van een afwisselend menu: planten, insecten, (kleine) amfibieën en visjes.
Gelijkende soorten
Met een beetje fantasie zou je kunnen zeggen dat de krooneend enigszins op de tafeleend lijkt, maar de meer oranjegekleurde kop en vooral de rode snavel van de krooneend vormen een groot onderscheid.
Heel af en toe duikt er in West-Europa de Amerikaanse tafeleend en de grote tafeleend op. Deze lijken zeer sterk op ‘onze’ tafeleend. Oogkleur en snavelpatroon zijn hierbij belangrijk en doorslaggevend. De Amerikaanse tafeleend is een uiterst zeldzame dwaalgast met slechts één waarneming in Nederland. De grote tafeleend is nog nooit in Nederland gezien, afgezien van een exemplaar dat van 2003-2008 in het Noord-Hollands Duinreservaat werd gezien, maar dit bleek een geringde vogel van niet-wilde komaf te zijn.
Amerikaanse tafeleend. Let op het steile voorhoofd, het andere snavelpatroon en de gele iris. Fotograaf: Daniele Occhiato
Wist je dat?
De naam tafeleend komt waarschijnlijk uit het Duits, waar deze vogel Tafelente wordt genoemd. Waarschijnlijk als verwijzing dat deze eend regelmatig op de tafel belandde vanwege zijn goede smaak.
Bij jonge tafeleenden zie je al dat de snavel overloopt in het voorhoofd.
