De rietzanger laat zijn uitbundige krassigere zang veelvuldig horen nadat ze in april terugkeren uit hun overwinteringsgebieden. De zang combineert de rietzanger vaak met een kenmerkende baltsvlucht.
Fotograaf: Bert Ooms
Herkenning
13 cm. Opvallende crèmekleurige wenkbrauwstreep, zwart gestreepte bruine bovendelen, ongestreepte rossige stuit. Kruin kan zeer donker zijn, als van zwartkoprietzanger, maar wenkbrauwstreep meer crèmekleurig dan wit en verenkleed meer geel dan rossig. Onderdelen crème met geelbruine flanken. Juveniel soms met onduidelijke crèmekleurige kruinstreep en kan dan verward worden met waterrietzanger.
Verspreiding
Broedt van Ierland tot in Rusland in een breed gebied. Trekt in de winter naar Afrika ten zuiden van de Sahara. In Nederland een talrijke broedvogel, wegtrekkend, doortrekker in vrij klein aantal.
Biotopen
Gevarieerd leefgebied bij water, bijvoorbeeld bij laagveenmoerassen en oevervegetaties met overjarig riet, veenmosrietlanden, ruige, vochtige duinvalleien en rietruigtes op opgespoten terreinen.
Levenswijze
Voedsel
Insecten, die voornamelijk in vegetatie of in achtervolgingsvlucht worden gevangen.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 5-6, soms 3-8. Buikig. Glad en glanzend. Lichtgroen of zeer licht olijfkleurig-geelbruin getint. Overvloedig en zeer fijn olijf of olijf-geelbruin gespikkeld en gevlekt, hetgeen in veel gevallen zorgt voor een bijna effen gekleurd ei met een onduidelijke grondkleur. Algemene kleur is een middelmatige of tamelijk lichte tint, soms donkerder op olijfbruin gevlekte exemplaren. Veel hebben een zeer fijne, dikwijls gebroken haarlijntje. Formaat 17,7 x 13,1 mm.
Geluid
Explosief ’tuk’, vaak samen met ratelend ’tsjirr’. Zang gevarieerder en sneller dan van kleine karekiet: luid en snel mengsel van herhaalde, muzikale en scherpe tonen, vermengd met kanarieachtige trillers en korte frases van andere vogels. Zingt vanuit open zangpost en maakt korte steile zangvluchtjes.
De rietzanger is een zangvogel die in het vroege voorjaar terugkeert uit Afrika om hier in Nederland te broeden. Vanaf eind maart, begin april arriveren de eerste vogels. Direct na hun aankomst beginnen ze enthousiast met zingen. Het rietzangerlied is zeer gevarieerd en klinkt wat krasserig. In die zang zitten heel wat imitaties waardoor je soms op het verkeerde been wordt gezet. Vanaf augustus vertrekken de eerste rietzangers weer en vliegen in een keer grote afstanden. Alle rietzangers overwinteren ten zuiden van de Sahara.
Verenkleed
Zingende rietzanger bovenin een rietpluim. Fotograaf: Hillebrand Keun
De rietzanger heeft geen opvallend verenkleed en mist ook opvallende kleurvlakken of veren. De algemene kleur van de rietzanger is geelbruin en kaneelbruin tot rossige boven staartdekveren en stuit. Hij heeft een opvallende lichte wenkbrauwstreep (1), een vaag gestreepte rug (2) en een spitse snavel (3). De kop en vleugels (4) zijn sterker getekend dan het rugdeel. Een adulte rietzanger heeft donkere poten (5) terwijl bij een juveniele rietzanger de poten veel lichter zijn gekleurd. Mannetjes en vrouwtjes rietzangers zien er hetzelfde uit.
Zomerkleed
Gesleten verenkleed in de zomer. Fotograaf: Henk Baptist
De rietzanger heeft geen echt afwijkend zomerkleed ten opzichte van het winterkleed maar gedurende het broedseizoen verandert het verenkleed door slijtage. In de zomer na het broedseizoen moeten de rietzangers op tijd ruien om in het najaar met een fris verenkleed de lange tocht naar Afrika – tot zelfs voorbij de Sahara – te kunnen maken waar ze overwinteren. Het verenkleed ziet er in de zomer, zo rond augustus gesleten en gebleekt uit. Het scherp getekende kleed dat vogel in het voorjaar had, is vrijwel geheel vervaagd. Met name de kop- en rugtekening zijn door de slijtage veel minder scherp zichtbaar.
Juveniel kleed
Jonge rietzangers zien er hoofdzakelijk hetzelfde uit als de ouders met slechts een paar kleine verschillen. De poten zijn bijvoorbeeld lichter gekleurd dan bij adulte rietzangers en de koptekening heeft een scherpere en duidelijkere aftekening. Ook de grondkleur van een juveniel is dieper of warmer geelbruin. De kleur van een een juveniele rietzanger doet daarom denken aan een waterrietzanger, een gelijkende soort.
Kenmerkend gedrag
Rietzanger in zijn favoriete omgeving en leefgebied. Fotograaf: Willem Verhagen
De rietzanger heeft een voorkeur voor liefst nat rietland. Een combinatie van nieuw en ouder riet met hier en daar wat andere vegetatie is ideaal voor deze zangvogel. Zijn zang is helder en als hij gedurende het vroege voorjaar steeds uitbundiger en langer zingt, klimt hij in de rietstengel omhoog. Daarnaast maakt hij ook korte zangvluchten boven het riet. Rietzangers bouwen hun nest laag in het riet en eind april wordt het eerste nest uitgebroed. Heel soms volgt nog een tweede legsel, maar dat is dan wel een uitzondering. Hij is vaker in het wat nattere westen van Nederland te vinden dan in de drogere oostelijke helft van ons land.
Gelijkende soorten
Waterrietzanger, een zeldzame doortrekker. Fotograaf: Leo Tukker
De waterrietzanger is een zeldzame doortrekker waarvan slechts enkele tot maximaal honderd exemplaren per jaar door ons land trekken. Om een waterrietzanger te zien is het vroege voorjaar de beste periode. De waterrietzanger is contrastrijker dan de rietzanger en ook de basiskleur is warmer geelbruin. De zwarte accenten zijn opvallend zwarter vergeleken bij een rietzanger. Het dichtstbijzijnde broedgebied van de waterrietzanger is in Polen.
Wist je dat?
Rietzanger vrouwtjes erg kritisch zijn en een mannetje beoordelen op zangrepertoire, baltsgedrag en de kwaliteit van het territorium?
Zodra een vrouwtje een compleet legsel heeft geproduceerd, het mannetje een nieuw territorium in de buurt vestigt en een nieuw vrouwtje probeert te verleiden?
Hoe meer het tijdens onze winter regent in West Afrika, hoe meer rietzangers overleven en hier arriveren om te broeden?
