De purperreiger, zomervogel in Nederland, heeft een fascinerende jachttechniek. Geruisloos beweegt hij zich door het riet waarin hij bijna onzichtbaar is. Behoedzaam verlaat de vogel de beschutting van de rietkraag. Als hij een prooi in de gaten krijgt, gaat de lange nek langzaam naar beneden tot hij bijna horizontaal boven het wateroppervlak hangt. Die houding wordt soms minutenlang volgehouden waarna hij met een korte, maar krachtige stoot de prooi vangt.
Fotograaf: Kees van der Klauw
Herkenning
78-90 cm. Verschilt van blauwe reiger door kleiner formaat en duidelijk donkerder verenkleed. Rug en vleugels leigrijs, in broedseizoen kastanjebruine, verlengde schouderveren. Kruin en kuif zwart; borst kastanjebruin met zwart aan zijden; sterk gestreepte, roodbruine nek. Juveniel meer zandkleurig, met kastanjebruine kruin en zonder zwarte strepen op kop en nek. Heeft meer ‘slangachtige’ kop en nek dan blauwe reiger. Vliegt met ingetrokken, meer ‘doorgezakte’ nek en snellere vleugelslag dan blauwe reiger; tenen van purperreiger zijn langer.
Verspreiding
Komt voor in Europa en Zuid-Afrika, in Zuidoost-Indië tot Indonesië. Overwintert in Afrika ten zuiden van de Sahara. Noordelijk populaties zomergast; zuidelijke en oostzuidelijke populaties deels standvogel. In Nederland doortrekker.
Biotopen
Gebonden aan natte gebieden met hoge en dichte, opgaande vegetatie, waarin nesten gebouwd worden. Ondiepe, voedselrijke wateren met vlakke bodem en zonder rotsen en dergelijke, meestal omgeven door dichte, opgaande vegetatie.
Levenswijze
Voedsel
Foerageert, vanuit een stilstaande houding, op vissen en insecten, vooral in de vroege ochtend en avond. Neemt ook wel kleine zoogdieren en amfibieën.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 4-5, soms 3-6, zelden 7-8. Verschillend in vorm, elliptisch tot buikig, gedrongen tot langwerpig. Glad, niet glanzend. Licht groenachtig-blauw. Formaat 56,3 x 40,9 mm.
Geluid
Lijkt op dat van blauwe reiger, maar meestal zwijgzaam.
De purperreiger, een vrij zeldzame moerasvogel. Fotograaf: Ton Dopp
De purperreiger is in Nederland een vrij zeldzame moerasvogel en komt veel minder voor dan de bekende blauwe reiger. Alle purperreigers trekken in het najaar weg en overwinteren in Afrika ten zuiden van de Sahara. Purperreigers broeden in kolonies in dichte wilgenbosjes en riet in de buurt van water. Het gaat dan om een legsel van twee tot acht mooie lichtblauwgroene eieren. Nederland behoort tot de meest noordwestelijke grens van het verspreidingsgebied van deze soort. Dankzij natuurherstel en wat mindere droogteperioden in de Sahel herstelt de populatie langzaam en neemt ze gelukkig weer wat toe.
Kleed man
Purperreiger man. Fotograaf: Henk Wiebe
Adulte mannetjes zijn te herkennen aan de roodbruine hals (1) met zwarte lijnen (2). Het mannetje
heeft een gemiddeld grotere en diep roodbruine vleugelboeg (3). Ook de verlengde schouderveren
zijn roodbruin (4). Het mannetje heeft een kastanjebruin lichaam met een zwarte buik (5), vooral in de
vlucht is dat goed te zien. Met alleen deze kenmerken is enigszins het geslacht te bepalen, vrouwtjes
zijn over het algemeen wat lichter van kleur.
Kleed vrouw
Purperreiger vrouw. Fotograaf: Ben Reitsma
De vleugelboeg is bij een vrouwtje purperreiger een stuk lichter gekleurd en veel minder diep
roodbruin dan bij een mannetje. Ook de verlengde schouderveren zijn lichter gekleurd. De dekveren
zijn meer roodbruin maar verdere kenmerken zijn voor een vrouwtje niet te noemen. Het gaat dus
om enkele minieme kenmerken en vergt wel wat kennis van de soort om het geslacht vast te stellen.
Juveniel kleed
Juveniele purperreiger met nauwelijks enige tekening. Fotograaf: Jan Luit
De juveniele vogels zijn over het algemeen goed te herkennen. Ze missen op alle delen de scherpgetekende patronen die je bij een volwassen vogel kunt zien. Een juveniele purperreiger heeft een ongetekende hals en mist dus de kenmerkende zwarte lijnen van een adulte purperreiger. Het kan wel tot het derde kalenderjaar duren voordat een juveniele purperreiger volledig op kleur is. Het proces van een juveniel kleed naar een adult kleed verloopt tot het derde kalenderjaar heel geleidelijk waardoor met name de periode van het tweede kalenderjaar naar het derde kalenderjaar lastig waar te nemen is.
Kenmerkend gedrag
Purperreiger met prooi. Fotograaf: Horneman69
De purperreiger is een stuk schuwer dan de blauwe reiger. Je zult de purperreiger dan ook nooit in stedelijk gebied tegenkomen. De purperreiger is echt een reigersoort die met name te vinden is in moerasgebieden, uitgestrekte natte riet- en laagveengebieden. Ze leven van kleine vissen, kikkers, muizen, mollen en grote waterinsecten. Tegenwoordig is ook de rivierkreeft aan de menukaart van de purperreiger toegevoegd.
Eind augustus-september trekken de purperreigers naar Afrika en vliegen dan vooral in de avond in grote groepen van soms honderden exemplaren zuidwaarts. In Afrika ontmoeten ze de purperreigers die in het voorjaar niet naar het noorden wegtrekken. De juveniele purperreiger blijven in het tweede kalenderjaar in Afrika en komen pas het jaar daarna naar het noorden.
Gelijkende soorten
Blauwe reiger. Fotograaf: Hillebrand Keun
De alom bekende blauwe reiger lijkt nog het meest op de purperreiger. De blauwe reiger is iets groter en ook wat forser van postuur. Deze reiger is overal in Nederland te zien en komt ook in stedelijk gebied en vangt zelfs vis in tuinvijvers. De blauwe reiger, de naam zegt het al, heeft een blauwgrijze bovenzijde met een witte kop en zwarte zijkruin. Het zijn net als purperreigers koloniebroeders en ook de voedselkeuze is vergelijkbaar.
Een aanzienlijk deel van de blauwe reigers blijft in de winter in Nederland en een deel vertrekt in dezelfde periode als de purperreigers naar onder andere Afrika maar ook naar Engeland en Frankrijk. Noordelijke exemplaren uit bijvoorbeeld Scandinavië komen op hun beurt naar Nederland om hier de winter door te brengen. Daarmee verdubbelt het aantal blauwe reigers in ons land. In Nederland broeden ongeveer tien keer zoveel blauwe reigers als purperreigers en daarmee is het een soort die goed stand houdt en zelfs licht toeneemt.
Wist je dat?
– Jonge purperreigers in het begin insecten eten en naarmate ze groter worden ook de prooien groter worden tot en met vissen en ratten toe.
– De oudst levende wilde purperreiger maar liefst 23 jaar oud was(voor zover bekend is natuurlijk)
– Een belangrijk deel van de West-Europese populatie in de Nederlandse laagveengebieden broedt.
– De purperreigerpopulatie in de jaren negentig van de vorige eeuw nog maar uit 220 broedparen bestond en nu weer gegroeid is naar een kleine 1.250 broedparen.
