Geen vogel is meer Nederlands dan de grutto, hij is dan ook de nationale vogel van Nederland. Z’n bijnaam is ook wel ‘Koning van de weide’. Hij dankt deze bijnaam aan z’n statige voorkomen, wellicht ook z’n oranje kleur en de manier waarop hij z’n jongen beschermt.
In het voorjaar, als de grutto’s zich verzamelen in plas-dras gebieden, kun je ook de IJslandse ondersoort tegenkomen.
Fotograaf: Jurgen Maassen
Herkenning
41 cm. Verschilt van rosse grutto door langere rechte snavel, langere poten die duidelijk buiten staart uitsteken in vlucht, witte staart met brede zwarte eindband, brede witte vleugelstreep en slankere lichaam. In zomerkleed kop en borst kastanjebruin, flanken en buik wit, bovendelen rossigbruin en grijs met verspreide zwarte veren. Ondersoort L. l. islandica van IJsland, Noord-Noorwegen en Noord-Schotland kleiner met kortere snavel en poten en donkerder rossige kleur loopt verder op flanken en buik door. Lijkt ook in winterkleed wat op rosse grutto, behalve in vlucht. Juveniel met isabelkleurige nek en borst en met bruin geschubde bovendelen.
Verspreiding
Broedt in Europa en Rusland. Ontbreekt in Zuid-Europa en Scandinavië. Is trekvogel. In Nederland talrijke broedvogel, wegtrekkend.
Biotopen
Broedt in vochtige weilanden en natte venen.
Levenswijze
Voedsel
Ongewervelden in de zomer, waaronder veel regenwormen; in winter ook zaden zoals rijst.
Eieren
Aantal eieren in legsel meestal 4, soms 3-5. Buikig tot ovaal of peervormig. Glad en enigszins glanzend. Lichtgroen of olijf, tot dieper groen, olijf of geelbruin. Getekend met kleine vlekken, stippen en spikkels en zelden enige korte krabbels in olijfbruin, of donkerbruin en lichter grijs of violetgrijs. Tekens meestal spaarzaam en vaak onduidelijk. Soms geconcentreerd aan de stompe pool. Formaat 54,7 x 37,3 mm.
Geluid
Roep in vlucht ‘wikka wikka’. Zang herhaald ‘grwieto’.
De grutto is een typische Nederlandse weidevogel. Grutto’s overwinteren in Afrika of Zuidwest-Europa, maar komen al heel vroeg terug naar de broedgebieden in ons land. De eerste grutto’s komen eind februari aan en dan kan het hier nog flink winteren. Na de lange gevaarlijke reis van Afrika naar de Nederlandse weides, met een tussenstop in de Portugese Taagdelta, zijn ze de eerste tijd vooral bezig met foerageren en opvetten. Je kunt ze dan in een korte periode tegenkomen in grote groepen foeragerend in natte plas dras gebieden en ondiepe watertjes. Als ze weer voldoende zijn aangesterkt en uitgerust, zijn ze ook weer voldoende in conditie gekomen om fit aan het inspannende broedseizoen te beginnen.
Verenkleed
Een grutto is een steltloper die hoog op de poten(1) staat en een lange rechte snavel(2) heeft. De snavel is aan de basis oranje gekleurd. De kop en borst(3) zijn oranjerood gekleurd. De borst(4) kleurt van oranje naar beige bruin en heeft dunne donkere dwarsstrepen(5). De buik is tot de stuit lichtgrijs gekleurd.
Winterkleed
Grutto grotendeels in het grijze winterkleed. Fotograaf: Horneman69
Het winterkleed van een grutto is veel minder spectaculair, net als het winterkleed van alle andere steltlopers. Steltlopers zijn in de winter vrijwel geheel grijs tot grijswit van kleur. Pas in het voorjaar krijgen ze hun prachtkleed of broedkleed.
Juveniel kleed
Twee juveniele grutto’s. Fotograaf: Bert Ooms
Grutto’s zijn nestvlieders wat betekent dat jonge vogels vanaf dag een zelf voor hun voedsel moeten zorgen. Jonge grutto’s hebben al wel lange poten maar de snavel is nog kort waardoor ze voedsel nog niet diep in de grond kunnen zoeken. In de eerste paar maanden betsaat het dieet daardoor met name uit kleine insecten die in het gras leven. Pas als de snavel is uitgegroeid zijn ze in staat om hun voedsel diep in de grond te zoeken.
Kenmerkend gedrag
Grutto’s op hun uitkijkpost. Fotograaf: Ruud Scherpenisse
Grutto’s zitten graag op een paaltje vanwaar ze een goed uitzicht hebben over het broedgebied. De mannetjes maken vanaf deze uitkijkpost spectaculaire baltsvluchten en roepen dan veelvuldig hun eigen naam “grutto-grutto-grutto-grutto”. Ook wordt het territorium vanaf deze uitkijkpost bewaakt.
Met hun lange snavels kunnen ze diep in de grond naar wormen en emelten zoeken en daar hebben ze dan kruidenrijke en vochtige graslanden voor nodig. Een vliegende grutto is goed te herkennen aan zijn ver naar achteren uitstekende poten. De poten steken voorbij de staart uit en is in de vlucht de brede witte vleugelstreep goed te zien.
Grutto’s verzamelen zich voor de trek. Fotograaf: Thijs Glastra
Als legsels mislukken of als de broedperiode is afgesloten, verzamelen de grutto’s zich weer om op te vetten zodat ze voldoende fit genoeg zijn om de lange tocht naar Afrika te maken. De eerste grutto’s verzamelen zich al vanaf mei en tegen juli-augustus zijn ze weer vertrokken. In die tussentijd zijn dagelijks steeds groter wordende groepen grutto’s op de slaapplaatsen te zien.
Gelijkende soorten
IJslandse grutto’s met de rode borst en buik en mooi getekende veren op de rug. Fotograaf: Bert Ooms
De IJslandse grutto is formeel een ondersoort van de grutto. Hij is kleiner, heeft kortere poten en heeft een kortere snavel dan de grutto. De steenrode kleur van de veren loopt ook veel verder door dan bij de grutto die meer oranje gekleurd is. Bij een IJslandse grutto loopt de rode kleur door over de buik tot aan de staart. Hij ziet er qua kleur dan ook spectaculairder uit dan een grutto. De IJslandse grutto is alleen tijdens de trek in Nederland te zien. Ze broeden in IJsland, Noordwest Schotland en Noordwest Noorwegen.
Wist je dat?
Dat de Portugese overheid plannen had om in de Taagdelta een nieuwe Nationale luchthaven te bouwen?
Als dat doorgaat onze grutto’s hun absoluut noodzakelijke tussenstop op hun tocht naar en van Afrika kwijtraken?
En wij daardoor misschien wel onze Nationale vogel kwijtraken?
Mede door verschillende Nederlandse Natuurorganisaties geprotesteerd is en de plannen voorlopig in de ijskast staan?
