Roffelende spechten; de drummers van ons bos

Spechten beschikken met hun snavel over een stuk gereedschap dat ze op allerlei manieren kunnen inzetten. Ze gebruiken hem onder meer als bijtel, priem, pincet, kam, schroevendraaier en drumstok. Met de bijtel hakken ze hun nestholte uit. Met de priem prikken ze in het hout om beestjes op te sporen en met het pincet pakken ze zo’n beestje beet om aan de jongen te voeren. Met de kam brengen ze hun veren op orde en met de schroevendraaier wrikken ze loszittende bast van de bomen, tenminste, voor zo’n toepassing zou ik een schroevendraaier gebruiken. En de drumstok? Ja, dat drummen is een verhaal apart.

Letterlijk alles uit de kast

Spechten doen met hun roffel niet veel anders dan wat zangvogels doen met hun zang: alles uit de kast trekken om hun aanwezigheid kenbaar te maken. Bij spechten gaat het letterlijk om een kast, namelijk een klankkast. Ze kunnen ook roepen, de zwarte specht en de groene specht heel behoorlijk zelfs, maar de meeste indruk maken ze toch met hun roffels. Het hoogtepunt daarvan kun je vroeg in het voorjaar al meemaken. Ga voor de aardigheid half februari, tegen zonsopkomst, eens naar een wat ouder, natuurlijk bos en focus je een tijdje op de roffels. Op een toplocatie kun je zomaar tussen de vijf en tien grote bonte spechten horen roffelen, elk op een eigen plek en met een eigen geluid. Je hoort ze tot op honderden meters afstand.

Spechten kiezen hun eigen instrument

Hoe de roffels precies klinken, hangt bij alle spechten af van het door de vogel gekozen instrument, vaak een dode, droge zijtak. In een bewoonde omgeving hebben grote bonte spechten er ook een handje van om te roffelen op alles wat maar goed klinkt: nestkasten, lantaarnpalen, elektriciteitskastjes, enzovoort. Is het instrument van hout, dan wordt de klankkleur bepaald door de houtsoort, dikte, vochtigheid, hardheid en lengte. Heb je het geluk meerdere roffelende spechten om je heen te hebben, dan zul je de verschillen zeker horen. Zo hoorde ik eens een roffel met een meetrillende, losse spaander. Ik vroeg me af of dit een bewuste keuze was van de specht in kwestie.

Van roffelend regiment tot aandoenlijke proefklopjes

Naast de grote bonte specht zijn alleen de kleine bonte specht en de zwarte specht fervente roffelaars, de andere spechten houden niet zo van al die tamtam. De roffel van de kleine bonte is wat sneller, fijner en een stukje langer dan die van zijn grote naamgenoot. Hij draagt minder ver, galmt minder na, is een stuk intiemer dan het geluid van een regiment roffelende grote bonte spechten. Kom je dus een keer een roffelende kleine bonte specht tegen, blijf even luisteren. Het heeft iets aandoenlijks, zo’n klein spechtje dat er op zijn manier flink op los timmert. Het is een geluid om even voor jezelf te hebben, jij en de kleine bonte specht. Misschien hoor je ook wat proefklopjes, tenminste, zo noem ik ze. Je kunt het alle spechten weleens horen doen wanneer ze aankomen op hun roffelplek: even positie bepalen en uitproberen voordat het echte werk kan beginnen.

Van dik hout zaagt men planken

De roffel van de zwarte specht heeft een hoog van-dik-hout-zaagt-men-planken-gehalte. Hij klinkt hard en massief, en duurt relatief lang. Mooi en zeker zo fascinerend als de roffels van de grote bonte specht en de kleine bonte specht. Je zult wel iets voorzichtiger moeten zijn bij het benaderen van de vogel, want hij is vrij schuw. Of eigenlijk moet je helemaal niet proberen dichtbij te komen. Het geluid draagt ver genoeg, dus horen doe je hem toch wel. Ben je toevallig een keer wat dichterbij en heeft de specht je niet in de gaten, laat je dan overdonderen door de grandioze roffel van de grootste specht van ons land.