In Over leven & uitsterven zijn vier soorten vogels beschreven: de reuzenalk, de heremietibis, de kemphaan en de grutto. Het zijn ‘vier soorten met een verschillende status, van uitgestorven tot bedreigd’, schrijft Sijmen Hendriks aan het begin van het boek. De keuze voor deze soorten lijkt wat willekeurig. Vooral de foto’s maken dit boek de moeite waard.
Vier vogels, vier verhalen
Sijmen Hendriks (1961) is fotograaf, gespecialiseerd in natuur- en vogelfotografie. In 2019 verscheen zijn fotoboek Turn the tide over het vogelleven in het Noordzeegebied.
Over leven & uitsterven is overzichtelijk vormgegeven en bestaat, na een tiental bladzijden met een voorwoord en uitleg over het begrip extinctie, uit vier hoofdstukken over de verschillende soorten. Van elke soort beschrijft Sijmen het uiterlijk, het biotoop, de voedselkeuze en de reden voor uitsterven of vermindering in aantal.
Reuzenalk, heremietibis, kemphaan en grutto zijn vogels met een heel verschillend biotoop, gedrag en beschermingsstatus. De reuzenalk stierf in 1844 uit door toedoen van de mens. De heremietibis herstelt zich in aantal na beschermingsmaatregelen in Marokko en herintroductie in Zuid-Duitsland en Oostenrijk.
Van de grutto broeden naar schatting nog 26.000-27.000 broedparen in Nederland, tegenover 120.000 rond 1975. Daarbij is Nederland het land waar maar liefst 90% van de van de grutto’s in Noordwest-Europa broedt. De kemphaan is als broedvogel bijna geheel uit ons land verdwenen, maar de meeste kemphanen nestelen buiten Nederland.
Trekduif, kuifleeuwerik, griel en grauwe kiekendief waren ook mogelijk geweest voor een vierluik om ‘het gevaar van uitsterven dichtbij’ te brengen. Dat geldt ook voor de dodo, de lammergier, het korhoen en de veldleeuwerik.
Korte teksten
De teksten zijn kort en bondig. De vier vogels zijn bedoeld als voorbeelden, niet als een systematische poging om het uitsterven van soorten te doorgronden. Af en toe gaat de tekst wat snel en lijkt er niet direct een causaal verband: ‘In (…) 50 jaar is de populatie van grutto’s in Nederland gekelderd van meer dan 100.000 broedparen tot minder dan 30.000 paren. Tegelijk steeg de wereldbevolking van 3,8 miljard mensen in 1972 tot 8 miljard in 2022.’ De zinnen zijn soms wat haastig geformuleerd: ‘Het leegvissen van oceanen, het verlagen van waterstanden of het voorkomen van klimaatverandering, voorlopig zit daar nog niet veel schot in.’
Voor uitgebreidere reportages over verdwenen soorten zijn er andere boeken. Zo ging de Britse schrijver Horatio Clare tussen 2009 en 2011 in Zuid-Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten op zoek naar de dunbekwulp (Orison for a Curlew, 2015). Joost van der Ven beschreef zijn vergeefse zoektocht naar de rozekopeend in Myanmar in Roze is een kleur (2007).
Prachtige foto’s
De foto’s van Sijmen Hendriks zijn van grote kwaliteit en tonen de soorten in al hun rijkdom. Neem de foto’s van grutto’s op de rijstvelden bij de monding van de Taag bij Lissabon en van kemphanen in de baai van Liminka in Finland. Ze laten zien dat vogels geen menselijke grenzen kennen en trekvogels langs hun gehele route voedsel en veiligheid verdienen.
Sijmen Hendriks. Over leven & uitsterven. Vier vogels, vier verhalen. KNNV Uitgeverij, Zeist 2024. 191 blz. € 32,95.
