Making off: Knobbelzwanen in de regen

9 januari 2021 fotografeerde ik dit paartje knobbelzwanen in het Ottema Wiersmareservaat nabij Hurdegaryp in Friesland. Deze foto is voor mij bijzonder omdat alles in dit beeld samenkomt: een prachtige winterse zonsopkomst met een geeloranje gloed, de elegante zwanen die zich een pad banen door een laagje ijs en als kers op de taart komt er een korte maar hevige winterse regenbui voorbij. Het beeld vult zich met glinsterende pareltjes, wanneer het tegenlicht elke regendruppel laat oplichten tegen de schaduwrijke achtergrond.

Foerageren

Het Ottema Wiersmareservaat ligt op nog geen vijf minuten rijden van mijn huis en in de winterperiode is hier jaarlijks een flink aantal knobbelzwanen te vinden. Ze foerageren hier op het gras van de weilanden of op de waterplanten in de waterpoelen. ’s Nachts slapen ze in het water, onbereikbaar voor roofdieren en mocht het gaan vriezen dan zorgen ze gezamenlijk dat er een wak blijft.

Het voordeel van een locatie als deze is dat, zodra er mooie licht- of weersomstandigheden zijn, ik hier snel kan zijn én grote kans heb rondzwemmende knobbelzwanen of vissende grote zilverreigers te treffen. Er valt dus altijd wel iets te fotograferen. Dit is de reden dat ik in de afgelopen jaren dan ook heel vaak naar deze plek ben toegereden. Aan beide kanten van de weg is er open water te vinden, dus ik kan zowel in de ochtend als avond kiezen voor tegenlicht óf de zon in de rug.

Weersomstandigheden

Op de vroege ochtend van 2 januari 2021 was ik al bezig geweest met het fotograferen van de zwanen. Als vogelfotograaf hou ik ervan als in de foto iets terug te zien is van de (extreme) weersomstandigheden waarmee vogels te dealen hebben. Naar mijn mening ontstaat hierdoor een beeld met een verhaal, dat bij mensen een bepaald gevoel kan oproepen waardoor ze zich even realiseren dat het in de natuur niet altijd makkelijk is.

Zo ook op deze ochtend, waarbij het windstil was en de nachttemperatuur rond het vriespunt lag. Door mezelf te positioneren op een plek waar ik vol tegen de ochtendzon in fotografeerde, lukte het me om deze kou in beeld te brengen: ademwolkjes rond de kop van de knobbelzwaan maken meteen duidelijk dat het een mooie koude winterse ochtend is. Deze ademwolken zijn eigenlijk alleen vast te leggen door gebruik te maken van tegenlicht. De vogels zijn absoluut niet schuw en komen eigenlijk te dichtbij, waardoor ik het complete spiegelbeeld in het rimpelloze water mis. Een goed vogelportret maar te weinig ruimte rondom de vogel om de sfeer over te brengen zoals ik het in gedachten heb.  

Winters beeld

De winterse omstandigheden hielden aan en omdat ik het échte winterse beeld nog steeds niet had kunnen maken, stond ik een week later wederom bij zonsopkomst bij de knobbelzwanen. Het had de nachten ervoor licht gevroren, waardoor het water bedekt was met een klein laagje ijs. De meeste zwanen zaten in een groot wak aan de overkant van de weg waar ik het sfeervolle tegenlicht wel kon vergeten. Eén paartje baande zich een weg door het ijs, maar zwom veel te dicht langs de oever waardoor ik geconfronteerd werd met rietstengels en ik weinig opties had qua compositie, het zoeken naar de ideale lichtval en de mooiste brandpuntafstand om ze vast te leggen.

Toen ik de hoop eigenlijk had opgegeven om deze dag mijn gewenste foto te kunnen maken veranderde het weer plotsklaps.

Overhangende struiken

Vanuit het westen kwam er een gigantische, ijskoude regenbui opzetten. De knobbelzwanen besloten om naar de overkant van het water te zwemmen, waar ze zich konden verschuilen onder de overhangende struiken. Dit was het perfecte moment om foto’s te maken, want het gebeurt zelden dat je met het volle tegenlicht van de ochtendzon óók nog eens een flinke regenbui te verduren krijgt. Het lage ochtendlicht schijnt prachtig door de regendruppels, die extra opvallen tegen de donkere schaduwzijde van bomen en struiken aan de overkant van het water. Doordat de vogels iets verder zwemmen kan ik ze met de telelens ook nog eens fotograferen zonder storende rietstengels op de voorgrond en, dankzij een doorkijkje, een lager standpunt innemen.

Tijdens het begin van de bui maak ik foto’s van de vogels terwijl ze nog redelijk dichtbij zitten. Het regent nog niet hard en mede door de beperkte ruimte rondom de vogels komen er weinig druppels in beeld.

Gedurende de bui zwemmen de zwanen verder bij me vandaan, op weg naar beschutting aan de overzijde van het water.

Ik kies nu tijdens het fotograferen bewust voor een hoger diafragmagetal, zodat er meer scherptediepte in het beeld ontstaat en meer regendruppels scherp in beeld komen. Dit, in combinatie met de grotere afstand en meer ruimte rondom de vogels, zorgt uiteindelijk dat ik het ultieme sfeervolle winterbeeld van deze knobbelzwanen kan maken. Het tegenlicht zorgt voor warme kleuren en sfeer, maar het ijs en de regen zorgen er tegelijk voor dat het duidelijk is dat het óók nat en koud is.

Dit artikel is geschreven door Marcel van Kammen. Alle foto’s in dit artikel zijn ook door hem gemaakt.