Sinds mensenheugenis eten wij vogels, maar om ze te vangen is nog geen makkie. Vogels hebben immers betere ogen dan wij en gebruiken het luchtruim om te vluchten. In de loop van de jaren heeft de mens allerlei inventieve manieren gevonden om vogels te vangen. Een van de gruwelijkste vangmethoden is ongetwijfeld het gebruik van lijmstokken.
Lijmstokken?
Door een tak in te smeren met lijm kan een vogel niet meer wegvliegen, dat is het idee achter de lijmstokken. De vogel zit vast met zijn poten en probeert uit alle macht te ontsnappen. Tijdens die doodsstrijd plakken vaak ook de vleugels vast aan de tak. Het gevolg is een langzame en pijnlijke dood door uitputting. In een ver verleden gebruikte men honing of rijpe bessen van de maretak om een plakkerige substantie te maken. Later kookte men lijnolie die met liet branden om er lijm van te maken. Door ontwikkelingen in de chemische industrie ontstond later de lijm zoals die we nu kennen.
Officieel verboden
Onze gevederde vrienden worden gevangen voor zowel consumptie als verzameling. Dat lees je goed. Deze zin staat in de tegenwoordige tijd. Niet alleen in Zuid-Europa maar ook gewoon hier in ons koude kikkerlandje. Op 17 maart 2021 bepaalde het Europese Hof dat er een totaal verbod op deze barbaarse vangmethode moest komen. De Franse Vogelbescherming (LPO) streed jaren om dit verbod voor elkaar te boksen. Het vangen van vogels met lijm was al verboden in de EU, maar in bepaalde gevallen mag een lidstaat een uitzondering maken. Vooral in veel Zuid-Europese landen werd het toegestaan als traditie. Het Hof stelt in de uitspraak dat de instandhouding van tradities geen afwijking van de Vogelrichtlijn rechtvaardigt. Winst voor de vogels dus, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Handhaving is in dergelijke zaken vaak ondoenlijk.
Zelf heb ik twee keer een vogelvanger betrapt. Met een lokvogel probeerde iemand grauwe klauwieren naar een struik met lijmstokken te lokken. Deze klauwieren waren niet voor de pan bedoeld maar werden verkocht op de illegale markt om voor de rest van hun leven in een kooi te zitten. Dat was in een tijd dat grauwe klauwieren nog bijzonder zeldzaam waren. De gevangen vogels inclusief lokvogel heb ik toentertijd vrijgelaten. De politie had het beide keren te druk om naar het afgelegen gebied te komen.
Kruisbekken dood door lijmstok
Tot mijn verbazing kreeg ik op zaterdag 19 november j.l. via WhatsApp een foto doorgestuurd van een dode ♂ grote kruisbek met de tekstboodschap: “dood door lijmstok!” Er was ook een ♀gevangen die vocht voor haar leven bij de Dierenambulance. Haar vleugel was gescheurd en haar staartpennen waren blijvend beschadigd. Met verbijstering heb ik een aantal minuten in de leegte gestaard. Je weet dat het gebeurt maar je bent verbijsterd wanneer je het hoort. Met welk doel probeert men grote kruisbekken te vangen? Consumptie kan de reden niet zijn. Mijn vermoeden is dat het een verzamelaar moet zijn. Kennelijk is een paartje grote kruisbekken in een volière of opgezet in de huiskamer een enorme toevoeging in je leven.
De kruisbek is een soort die veel vogelaars tot de verbeelding spreekt. Voor mij staat de soort symbool voor de noordelijke wildernis. Kruisbekken vind je vooral tijdens koude tijden in oudere naaldbossen met fijnspar, grove den of lariks. Hoe Scandinavisch wil je het hebben? Nou, wat dacht je van de grote kruisbek? De overtreffende trap van de kruisbek. De grote kruisbek broedt en overwintert in Scandinavië en Europees Noord-Rusland en trekt in sommige najaren zuidwaarts. De nadruk ligt op ‘sommige’ want deze ietwat plompe versie van de kruisbek is door zijn invasieve karakter zeldzaam in Nederland. De laatste jaren wordt de soort echter steeds vaker gevonden en incidenteel wordt er zelfs in ons land gebroed.
De keerzijde van openbare waarnemingen
Zeldzame vogels trekken nou eenmaal mensen aan. Ook ik zie liever een bruine boszanger dan een pimpelmees. Veel vogelaars zijn net als de ‘lijmstokboeven’ verzamelaars van vogels. Ze zetten ze echter niet in een kooi maar op een digitale lijst. Die digitale lijst bestaat uit waarnemingen die over het algemeen voor iedereen zichtbaar zijn. En dat is de keerzijde van de medaille. Want niet alleen vogelaars bekijken onze prachtige waarnemingen. Jagers en stropers gluren mee en gebruiken een platform als Waarneming.nl om uit te zoeken waar men buit kan halen. Dat is exact de reden waarom ik in het broedseizoen soorten als bijvoorbeeld draaihals, zomertortel en grauwe klauwier onder embargo plaats. Niet omdat ik mijn zielsverwanten die vogel niet gun maar omdat ik de keerzijde van de medaille ken.
Waarneming.nl pakt trouwens zelf ook verantwoordelijkheid hierin. Roestplaatsen van ransuilen in de winter en kraanvogels in het broedseizoen worden automatisch onder embargo geplaatst. Om maar slechts twee voorbeelden te noemen. Maar met meer dan 12 miljoen waarnemingen per jaar is het onmogelijk om elke waarneming kritisch te bekijken. Die verantwoordelijkheid ligt mijns inziens ook bij de waarnemer. Je waarneming onder embargo gaat overigens niet verloren want ook die waarnemingen worden gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden. Ik ben ook geen voorstander om alles onder embargo te plaatsen. De kracht van het delen is immers wat mensen enthousiast maakt. En mensen die zich verbonden voelen met de natuur zijn bereid haar te beschermen.
Terug in de tijd
Na een telefoontje met de dierenambulance blijkt dat het vrouwtje een dag later is gestorven aan haar verwondingen door de lijmstokken. De daders zijn helaas nog niet gepakt. Maar de terreinbeheerder neemt het hoog op en staat in contact met de politie. En wij? Wij zijn niet alleen twee prachtige grote kruisbekken kwijt maar ook het geloof dat deze barbaarse vangmethode achter ons ligt.
