Killian Mullarney werd geïnspireerd door… Rein Stuurman!

Hoe vogel(aars)nieuwtjes kunnen aansluiten op elkaar! Kort na aankondiging van de Natural History Book Service, dat de derde editie van de Collins Bird Guide ‘just arrived’ was, zond Elwin van der Kolk mij een mail over Killian Mullarney, een van de beide wildlife-artists die de vermaarde Collins-gids illustreerde. In een recent interview had deze verklaard in zijn jonge jaren geïnspireerd te zijn door het werk van niemand minder dan de Nederlandse vogelschilder Rein Stuurman. 

Collins Bird Guide (ANWB-vogelgids)

Eerst de Collins Bird Guide. Ook al door de brede opzet is deze volgens velen de primus inter pares onder de forse rij veldgidsen die Noordwest-Europese vogelaars ter beschikking staat. Hoewel ook veel waardering voor de Lars Jonsson gids, deel ik die mening. De ‘Collins’ verscheen in 1999, in hetzelfde jaar als de oorspronkelijke Zweedse uitgave die als titel Fagelguiden. Europas och Medelshavomradets  faglar i fält had. Denkelijk uit marketingoverwegingen en conform de traditie die vaker voorkomt bij Engelse natuurboeken voegde Collins de woorden ‘of Britain’ toe aan de titel; het Brexit-denken is bij de Verenigd Koninkrijkers nooit weggeweest. 

Een jaar na verschijning, in september 2000, ontmoetten wij op het Zweedse Öland Dan Zetterström, de tweede illustrator van de Collins-gids. Zijn broer Bill vergezelde hem. Omdat deze onder andere Pipits and Wagtails voorzag van zijn illustraties liepen wij dus een illuster tweetal tegen het lijf. Het werd een geanimeerd gesprek. De Nederlandse uitgave van de bewuste gids was net uit. Toen de broers beseften met Nederlanders van doen te hebben vroeg Dan hoe de gids in Nederland was ontvangen. Wij konden beamen dat die ontvangst voortreffelijk was. 

Rein Stuurman

De derde editie van de Collins zal ook weer een Nederlandse bewerking krijgen, wederom verricht door André van Loon, bijgestaan door Ger Meesters. De gids is hier bekend als de ANWB-vogelgids. Uitgever Kosmos verwacht met deze najaar 2023 voor het voetlicht te komen. De prijs zal net onder de 40 euro blijven.

Voor de vele Collins-gids vrienden is het interview met de aimabel overkomende Killian Mullarney  het beluisteren waard. En voor de vrienden van ‘onze’ Rein Stuurman ook. Op de aan Mullarney gestelde vraag hoe hij ertoe kwam zich toe te leggen op het tekenen van vogels is diens reactie dat het werk van Rein Stuurman hem inspireerde en stimuleerde. Zijn moeder gaf hem het in 1955 in Engeland uitgekomen boekje Bird Spotting van John Holland. Deze kreeg 117 kleurenafbeeldingen en 59 pentekeningen van Stuurman mee. Bird Spotting was in Engeland een verkoopsucces en beleefde enkele herdrukken, uitgaven die nog meer Stuurman-illustraties bevatten. John Holland was het pseudoniem voor de Nederlander Ko Zweeres, zodat er ook een Nederlandse versie kwam die verscheen onder de titel Vogels om ons heen. In het interview roemt Mullarney de eenvoud en tegelijkertijd de pracht van Stuurmans werk. Hij stelt dat diens schilderingen de ‘gateway’ vormden tot zijn eigen visie en aanpak op het schilderen van vogels. Degenen die geïnteresseerd zijn in het bewuste interview kunnen googelen naar  https://www.youtube.com/watch?v=IO3LnDssqK8 .

Zien is kennen

Toen ik van het interview kennisnam ging er in het brein een luikje open naar Zien is kennen, de vermaarde in 1937 verschenen Nederlandse veldgids waarvoor Rein Stuurman de illustraties leverde, platen waarvan de voorstellingen bij vele Nederlandse vogelaars op het netvlies staan geëtst, althans, bij zestigplussers. Eerder deze eeuw haalde echtgenote Els uit een nalatenschap een forse vracht boeken in huis, stapels die de toch al overdadig gevulde bibliotheek extra aanvulden. Haar vangst betroffen uitsluitend werken van esoterische aard, stof die mij niet direct op het puntje van de stoel brengt. Op mijn wat laatdunkende kanttekeningen reageerde Els met; ‘Kijk, er zit ook een vogelboekje bij’. Zonder veel fiducie in de nieuwe aanwinst opende ik het langwerpig gevormde boekje dat bovendien enige schroeischade opgelopen had. Grote verbazing was mijn deel want ik zat met een Zien is kennen in mijn handen, maar dan een engelstalige. De titel luidde Landbirds. Bird Guide. Song and Insectivorous Birds East of the Rockies. Auteur en illustrator was de Amerikaan Charles Keller Reed. Als deeltje uit een serie dateerde het boekje uit 1905, in een tijd dat de Verenigde Staten nog soorten voorkwamen als de Carolina Parakeet en Ivory-billed Woodpecker. Bij het doornemen van deze aanwinst geloofde ik mijn ogen niet. Het was ‘onze’ Zien is kennen maar dan met Noord-Amerikaanse vogelsoorten. Verder was het boek tot in detail congruent: dezelfde pagina-indeling en sub-hoofdstukjes, één soort pagina, opzet van de illustraties, ja zelfs de papiersoort en het lettertype. 

Amerikaans voorbeeld

Dat kennelijk een Amerikaanse gids model had gestaan voor onze Zien is kennen was ontnuchterend. Geen van mijn vogelaars-vrienden wist dat een Amerikaanse gids als voorbeeld had gediend, ook niet wijlen Andri, zoon van Nol Binsbergen, destijds een van de auteurs van Zien is kennen. In Rein Stuurman. Een leven met vogels, diens in 2005 verschenen biografie staat wel een verwijzing naar de Bird Guide maar niet dat ‘de eerste echte Nederlandse vogeldetermineergids’ zoals Zien is kennen te boek staat, qua idee, opzet en uitvoering een volledige kopie geweest is van een Amerikaanse gids.