Vraag jij je wel eens af wie die prachtige natuur- en vogelgeluiden maakt die je tijdens natuurfilms als bijvoorbeeld de Nieuwe Wildernis en Wolf hoort? Die zuivere geluiden zijn gemaakt door Henk Meeuwsen, de natuurgeluiden man van Nederland. Hoe hij dat doet vertelt hij tijdens dit interview voor vogelskijken.nl
Ik spreek de inmiddels 61-jarige Henk via een Zoom verbinding. Het is een drukke periode voor hem want hij zit in de afrondende fase van zijn nieuwste project. Een roman, zijn eerste. De roman gaat niet over vogels maar de hoofdpersoon is wel een vogelaar. En over vogels wil ik Henk interviewen, met name over zijn liefde voor vogelgeluiden. Want al vanaf zijn zestiende is Henk geïnteresseerd in vogels. ‘Ik ben geboren en getogen op een boerderij, dus de vogels waren er altijd al. Maar als tiener werd ik actiever in het zoeken en observeren van vogels. Het geluid van de zanglijster die achter de boerderij zat heeft de passie in vogelgeluiden in mij naar boven gehaald’, verteld Henk.
De favoriete vogelgroep van Henk zijn de zangvogels en dan met name de lijstersoorten. Ook heeft hij een speciaal plekje voor de winterkoning en de nachtegaal. Op dit moment is hij het geluid van de ekster aan het bestuderen. ‘Het valt mij op dat de ekster veel meer zingt dan dat je zou denken, en dat maakt ook een algemene vogel interessant om te onderzoeken’, zegt hij. Dat is ook wat Henk het leukste vindt aan het kijken naar vogels, het luisteren. Al sinds 1998 maakt hij geluidsopnamen en dan gebeurt het wel eens dat hij zo bezig is met het luisteren naar geluiden dat het zien van de vogel minder belangrijk is geworden. Zo mist hij met regelmaat de zichtwaarneming
Wat doe je zoal met je geluidsopnames?
‘Eigenlijk heel veel. Samen met auteur van natuur en vogelboeken Dick de Vos heb ik een vogelgeluiden cursus gegeven via vogelskijken.nl. Ook hebben we meerdere vogelgeluiden besproken in de radio-uitzendingen van Vroege Vogels en heb ik eigen cd’s uitgegeven. Die zijn nu ook te beluisteren op Spotify. Ik heb mee mogen werken aan diverse films zoals De Nieuwe Wildernis, Silence of the tides, Onze natuur en Wolf. Ook bij mijn laatste filmproject “Vogels kun je niet melken” mocht ik de geluiden leveren. De geluiden van de grutto vielen enorm in de smaak bij de regisseur, maar ook mijn kennis van de seizoenen. Op dit moment werk ik mee aan een podcast voor Roots en schrijf ik elke maand voor vogelskijken.nl. Maar de meeste tijd steek ik in de geluiden-app die ik samen met een bevriende softwarebouwer heb gemaakt, Bird Sounds Europe’.
Wat onderscheidt deze app van andere geluiden app ’s?
‘Het is een geluiden-app met geluiden van zeer hoge kwaliteit. Speciaal gemaakt om de vogelliefhebber te helpen geluiden te leren onderscheiden. Het is geen app met automatische geluidsherkenning. Er staan veel soorten geluid per vogelsoort in. Allerlei soorten roepjes, zang en contactgeluiden. Op dit moment staan er zo’n 2374 vogelgeluiden in van 465 soorten vogels. Ik ben extra gemotiveerd om zo veel mogelijk aanvullingen voor de Bird Sounds app op te nemen. Het wonderlijke is dat ik daarvoor niet op jacht hoef naar zeldzaamheden, maar mijn oren wagenwijd openzet om onbekende geluiden te ontdekken van gewone, bekende soorten. Zo is er een gigantische verzameling aan vogelgeluiden ontstaan’.
Over het gebruik van geluiden app’s is Henk duidelijk. Ze mogen niet in het veld worden gebruikt. Vogels kunnen ze als zeer verstorend ervaren en ze zorgen altijd voor stress bij een vogel. Thuis kun je eindeloos naar de geluiden luisteren om de geluiden te leren herkennen. Het feit dat de geluiden van Henk zo mooi en zuiver zijn maakt dit zeker geen vervelende bezigheid.
Kan iedereen het leren om vogelgeluiden te herkennen?
‘Belangrijk is dat je de rust en tijd neemt om geluiden in je op te nemen. Samen met de kenmerken van de vogel als je hem ziet, maken die het plaatje compleet. Een gevoel voor ritme en muziek is wel handig om sneller de patronen te kunnen onthouden. Maar het is voor iedereen te leren als je jezelf ertoe aanzet om écht te gaan luisteren. Het luisteren naar geluiden geeft een herinnering in je hoofd, daar maak je automatisch een associatie en herkenning van’.
Henk gelooft dat scoringsdrang het leren van geluiden en het herkennen van vogelsoorten in de weg kan zitten. De snelheid waarmee een soortenlijst moet worden afgevinkt werkt niet mee aan het goed observeren van vogelsoorten. ‘Een herkenningsapp kan gemakkelijk zijn maar veel leer je daar niet van, omdat de app jou al verteld wat je hoort zonder dat je daar zelf voor hoeft te luisteren. En je wilt toch niet thuiskomen met de mededeling: de vogelapp heeft vandaag 45 soorten herkend’, grapt Henk.
Naast zijn enthousiasme en creativiteit is Henk ook perfectionistisch, dat is met zijn geluiden database niet anders. ‘Ik probeer de geluiden voor Birdsounds Europe zo geïsoleerd mogelijk op te nemen. Zo houd ik het weer goed in de gaten; wind is voor mij een no go. Ook een kakofonie aan verschillende soorten vogels is lastig omdat ik één enkele vogelsoort goed wil opnemen. Soms leg ik mijn apparatuur een etmaal op een locatie, zo kan ik hele mooie dingen opnemen. Auto’s en vliegtuigen kan ik eruit filteren als de tonen van de vogel hoger liggen. Ik ben soms wel een half uur aan het “soundshoppen”, een zelf bedacht equivalent van Photoshop. Dan poets ik net zo lang tot het geluid mooi en zuiver is. Ik raad dan ook iedereen aan om de geluiden op de Birdsounds Europe app te beluisteren met een box of goede koptelefoon. Je zult verstelt staan wat een prachtige geluiden vogels kunnen produceren.’
Is het nog wel ergens stil genoeg om mooie geluiden op te nemen?
‘In Nederland is het lastig, want overal hoor je wel geluiden die mensen produceren. Op de Veluwe kun je nog plekken vinden waar je geen auto’s hoort al vliegen daar met regelmaat vliegtuigen over. Je moet ermee dealen, het is niet anders. In landen als Zweden of Frankrijk, waar ik wel eens kom, is het nog veel stiller. Zo heb ik in Zweden prachtig de balts van het korhoen kunnen opnemen. En in Frankrijk had ik het geluk om een paartje grijze wouwen te treffen. Ik heb de microfoon onder de paal neergelegd en ben een eind verderop in mijn auto gaan posten. Toen ik later mijn geluiden ging beluisteren bleek ik prachtige opname te hebben gemaakt. Zo was zeer goed de interactie tussen de twee grijze wouwen te horen. Ik denk dat ik daar ook een paring heb vastgelegd. Dan is de euforie compleet, en kan ik hier weer even op teren’.
Heb je nog een leuke anekdote in Nederland?
‘Zeker wel, ik herinner mij nog een kievit moeder op een fietspad. Ze riep vanaf het pad en ik dacht ik ga het geluid opnemen. Op een gegeven moment kwamen er twee piepkuikens uit het hoge gras gelopen om vervolgens onder moeders veren te duiken. Na een korte tijd vliegt moeders op en staan de kuikens hulpeloos te piepen op het pad. De kievit moeder wilde graag dat haar kuikens naar het korte gras toekwamen, maar ja daar stond ik in de weg. Ik leg gauw mijn spullen weg en ben de kuikens voorzichtig gaan begeleiden naar het korte gras. Bij moeders aangekomen doken ze weer gauw onder haar vleugels, missie geslaagd. Dat zijn dan weer mooie momenten die je mag meemaken in de natuur’.
En zo is er veel te genieten tijdens het observeren van vogels, of je nou een grote vogelkenner bent of beginnend. Als je buiten bent en de tijd neemt komt het je vanzelf toe.
Meer informatie ever Henk Meeuwsen vind je op zijn website: Natuurgeluiden Henk Meeuwsen
De app Bird Sounds Europe is te koop via de Appstore of Google Play store. En bekijk ook alle bijdrage van Henk Meeuwsen op dit platform.
