Herman van Oosten (1978) is opgegroeid in Zutphen, langs de IJssel. Hij is al zijn hele leven met vogels bezig en zijn passie voor vogels en de natuur loopt als een rode draad door zijn leven. Na een studie biologie, vele reizen door de Amerika’s, een periode als ecoloog bij Stichting Bargerveen, een promotie aan de Radboud Universiteit en een boek over de tapuit is hij nu druk bezig met zijn eigen ecologisch onderzoeks- en adviesbureau: Oenanthe Ecologie. Onlangs won hij ook nog eens de Herman Klompprijs, een prijs voor inspirerend ornithologisch veldonderzoek. In dit interview vertelt hij ons over zijn reis tot nu toe.
Hoe is het vogelen begonnen voor jou?
Ik kijk al naar vogels zolang als ik me kan herinneren. Of eigenlijk: ik kan me niet herinneren dat er een tijd is geweest dat ik niet naar vogels keek. Er is een foto van me waarop ik als vijfjarige naar huiszwaluwnesten kijk bij een kerkje in Engeland. Blijkbaar was ik daar bijzonder enthousiast over! Waarschijnlijk heeft pa ook wel een rol gespeeld bij de ontwikkeling van mijn fascinatie voor vogels omdat hij, toen ik ongeveer zes jaar oud was, ook zeer geïnteresseerd raakte in de natuur.
Ik vogelde graag langs de IJssel. Vooral de Rammelwaard bezocht ik graag, daar liepen toen nog geen wandelroutes maar alleen maar schapen. Ik kwam daar graag met mijn vader, met vrienden van de ACJN (tegenwoordig JNM) of gewoon alleen. Een bijzondere herinnering die ik heb aan dat gebied is mijn eerste slechtvalk-waarneming. Dat was in de zeer koude winter van 1987. De slechtvalk zat heel mooi en goed zichtbaar in één van de takken van een enorme populier. Dat moment is me altijd bijgebleven. Ook zag ik in dat gebied mijn eerste visarend en had ik er mijn eerste zeldzame zelfontdek: een Amerikaanse Smient. Ik heb veel mooie herinneringen aan dat gebied.
In 1993-1994 heb ik regelmatig getrekteld op toenmalig telpunt Archimedes, in de noordoosthoek van de monding van het Twentekanaal in de IJssel. Af en toe twitchte ik ook, maar dat is eigenlijk niets voor mij. Wat is nou saaier dan al ontdekte vogels gaan bekijken? Andermans ogen kleven daaraan, als het ware!
Hoe ben je na de middelbare school verder gegaan met je passie voor vogels?
Van 1996 tot en met 2002 heb ik biologie gestudeerd in Wageningen. Daarna heb ik een tijd ’s ochtends en ‘s avonds gewerkt als schoonmaker. In de uren dat ik daar niet mee bezig was, was ik vaak aan het trektellen in de Blauwe Kamer. Dat waren gouden tijden voor mij waarin ik veel van mijn hoogtepunten als vogelaar heb meegemaakt. In de jaren na mijn studie heb ik ook veel tijd doorgebracht in het buitenland. Zo heb ik een jaar in Californië gewoond en gereisd door Peru, Colombia en Bolivia. In die jaren heb ik wel een echte passie voor Zuid-Amerika ontwikkeld.
In 2007 vond ik een baan als ecoloog bij Stichting Bargerveen waar ik onder andere (broed)ecologisch onderzoek aan tapuiten heb gedaan. Vanaf september 2013 heb ik geschreven aan mijn proefschrift over de achteruitgang van de tapuit in Nederland. In 2015 heb ik mijn promotie afgerond en in datzelfde jaar ben ik begonnen met mijn eigen bedrijf: Oenanthe Ecologie. Daarin hou ik mij bezig met ecologisch onderzoek en advies. In 2018 is mijn boek De Tapuit Uitgekomen.
Kun je iets meer vertellen over dit boek?
In 2015 ben ik met Caspar Janssen van de Volkskrant naar de duinen gegaan omdat hij een column wilde schrijven over de tapuit en de zorgelijke ontwikkelingen rond de aantallen broedparen in Nederland. Die column werd gelezen door Emile Brugman, uitgever bij Atlas Contact, een uitgeverij die een vogelserie uitgeeft met geschreven portretten van markante Nederlandse vogels. Zo ben ik, via Caspar Janssen, benaderd door Emile met de vraag of ik zo’n portret wilde schrijven over de tapuit en dat leek me wel een mooi project. Ik had me al enkele jaren heel intensief verdiept in de ecologie van deze soort. Ik had daardoor ook echt het gevoel dat ik over de kennis beschikte en dat ik ook voldoende écht contact had gehad met de soort om een portret te schrijven dat recht doet aan de tapuit in Nederland, dat vond ik heel belangrijk.
Wat is je lievelingssoort?
Als kind waren dat de goudvink en de appelvink. Toen ik acht jaar oud was ontdekte ik samen met een maatje een mooie plaat van een goudvink in het boek ‘Natuur van maand tot maand’. We vonden het een schitterende vogel en we zijn hem toen gaan zoeken, met succes. De appelvink zijn we gaan zoeken na een tip van een buurjongen. Die hebben we toen ook gevonden en goed gehoord, dat geluid ben ik nooit vergeten. Tegenwoordig heb ik niet meer echt een favoriete vogel, hoewel je wel kunt zeggen dat de tapuit een bijzondere plek inneemt in mijn hart. Maar dat is ook wel te verklaren, na al die talloze velduren, de onderzoeken en het werk aan het boek.
Welke soort wil je nog heel graag zien?
Nou, er is nu een soort die ik al wel heb gezien, maar die ik graag weer op zou zoeken om er onderzoek naar te doen. Dat is de inti tanager (Heliothraupis oneilli). Ik heb hem gezien en het geluid opgenomen in Bolivia in 2017 onder begeleiding van een gids en na veel speurwerk. Het is een soort die pas recent is ontdekt en beschreven voor de wetenschap. Van deze soort is dus praktisch niks bekend en juist omdat het nog onontgonnen terrein is, lijkt het me erg leuk om broedbiologisch onderzoek te doen naar deze vogel.
Heb je een leuke anekdote uit jouw persoonlijke vogelkijk-geschiedenis?
Dat zijn er te veel om op te noemen, maar goed eentje dan. Het was tijdens het trektellen bij de Blauwe Kamer op 18 september 2004. Het was vrij laat toen ik aankwam en de tellers die al aanwezig waren zaten er al uren en hun energie was een beetje op. Ik kwam net aanlopen en was een beetje aan het kletsen toen ik ineens een franklin’s meeuw langs zag vliegen. Ik herkende hem meteen en riep ‘franklin’s meeuw!’. De anderen keken mij wat glazig aan en kwamen pas tot leven toen ik bleef gillen. De vogel vloog mooi voorbij, de rivier af. We hadden geen foto’s dus we dachten dat een waarneming van een langsvliegende franklin’s meeuw wel op wat scepsis zou kunnen rekenen in verband met de extreme zeldzaamheid van de soort. Gelukkig werd de vogel binnen enkele uren aan de overkant van de rivier herontdekt, waar hij goed gezien en ook gefotografeerd is. Hij heeft daarna ook nog een tijdje in de omgeving rondgehangen dus toen was wel duidelijk dat mijn waarneming geen wishful thinking was geweest.
Waarom zijn vogels blij met jou?
Ik denk niet dat vogels heel blij zijn met mij, maar ik hou mezelf voor dat mijn werk ze heel misschien kan helpen. Het is nooit eenvoudig en er zijn altijd ontelbare oorzaken achter het verdwijnen van vogels, maar je doet dit soort werk natuurlijk in de hoop dat je een steentje bijdraagt. Misschien dat we uiteindelijk, met alle kennis en ervaring die we als wetenschappers gezamenlijk opdoen, echt baanbrekende ontdekkingen kunnen doen waardoor we meer grip krijgen op de problemen die onze vogelpopulaties plagen.
Meer over Herman van Oosten
Herman van Oosten is als ecoloog met diverse vogelgerelateerde projecten bezig. Je kan hier over lezen op de website van zijn bedrijf: Oenanthe Ecologie. Je vindt hier informatie over zijn onderzoeken naar de nachtegalen van Meijendel, de paapjes van Drenthe en Friesland en andere boeiende projecten.
