Column – Gratis bestaat niet

Onlangs stond ik bij een kijkscherm, uiteraard voorzien van een mooi informatiebord. Er waren meerdere vogelaars aanwezig, en eentje daarvan merkte op hoe mooi het toch is, vogels kijken. Een ander reageerde daarop met de constatering dat het ook zo prettig is dat het gewoon gratis is. Er werd wat gelachen, instemmend geknikt en iets gegrapt over ‘je blijft tenslotte toch Nederlander’. 

Maar dat ‘gratis’ – is dat eigenlijk wel zo? Zo’n kijkscherm is tenslotte ook niet zomaar uit de lucht komen vallen…. Ik moest denken aan de boekhouder van mijn vroegere werkgever. Die debiteerde regelmatig een oude wijsheid: ‘gratis bestaat niet’.

Drukker, maar niet meer leden

Wie regelmatig buiten is, zal het ongetwijfeld zijn opgevallen dat het de laatste twintig jaar overal steeds drukker is geworden. Mensen zijn niet alleen steeds meer buiten gaan wandelen en sporten, maar ook het ‘genieten van de natuur’ heeft een enorme vlucht genomen. Vogels kijken, en met name het fotograferen ervan, wint nog steeds aan populariteit. Zoals is althans mijn indruk. Het is inmiddels zelfs zo mainstream geworden, dat je er gewoon over uit de kast kunt komen op je werk zonder direct voor gek te worden versleten.

Je zou dus verwachten dat ook de ledenaantallen van de diverse landelijke en lokale natuurclubs een vlucht zouden hebben genomen. Want mede dankzij de inspanningen en het lobbywerk van deze organisaties valt er op zoveel plekken wat te genieten. Maar niks blijkt minder waar. Het totaal aantal leden van particuliere natuur- en milieuorganisaties is de laatste twintig jaar namelijk nauwelijks gegroeid (bron: www.clo.nl). En dat is opmerkelijk, gezien de enorme groei van de doelgroep in die periode.

Anderhalve man en een paardenkop

Enkele weken geleden gaf ik een lezing over vogels van Noord-Amerika, voor de Haagse Vogelbescherming hier in mijn woonplaats. Er waren zo’n twaalf aanwezigen, van wie de helft volgens mij bestuursleden. Toegegeven, ik zou zelf ook niet naar een lezing van mezelf gaan, maar toch. Het geeft wel te denken. In het verleden, weet ik uit ervaring, waren dit soort informatieve avonden beduidend beter bezocht. Maar ja, tegenwoordig zijn alle Amerikaanse soorten natuurlijk ook met één muisklik thuis op je scherm te toveren. Dus waarom zou je nog naar één of ander buurtcentrum afreizen? 

Nog even napratend met een bestuurslid leerde ik dat het elk jaar weer worstelen is met de ledenaantallen en dus ook met de daarvan afhankelijke begroting. Een steeds groter probleem, omdat de vereniging met die inkomsten niet alleen de lokale vogelopvang ondersteunt, maar ook vogelrustgebieden beheert, ageert tegen bouwplannen op kwetsbare plekken, aan de bel trekt wanneer er gekapt of gemaaid wordt tijdens het broedseizoen, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik durf de stelling dan ook wel aan dat een flink deel van wat er op vogelgebied te genieten is in mijn gemeente, mede komt door het werk van uitgerekend deze club. Of breder wellicht: dat voor elke vierkante meter natuur in Nederland wel iets of iemand zich hard heeft gemaakt. En dat kost nu eenmaal, behalve tijd en inzet van de (veelal) vrijwilligers, ook geld.

Vijftien euro per jaar

Je kan het natuurlijk allemaal ook gewoon zien als ‘gratis’. Of vinden dat het maar uit de algemene middelen moet worden bekostigd, of door sponsoren als de Postcodeloterij. Maar, wanneer je er wekelijks of dagelijks zelf wel van profiteert, zou je dan toch niet eens moeten overwegen om donateur te worden van de één of de andere organisatie? Vijftien euro per jaar (in het geval van de Haagse Vogelbescherming hier bij mij in de stad) moet voor de meeste mensen nog wel op te brengen zijn. Zeker door de gemiddelde fotograaf, die al gauw voor duizenden euro’s aan apparatuur om z’n nek heeft hangen. En een lidmaatschap van je lokale natuurclub of vogelwerkgroep biedt je daarnaast ook nog eens de mogelijkheid om deel te nemen aan excursies, leuke lezingen bij te wonen (wat dacht je van ‘vogels uit Noord-Amerika’?) of nuttige informatie op te doen uit het clubblad.

Maar je kan natuurlijk ook prima wat terugdoen in natura. Vogels tellen en inventariseren voor Sovon bijvoorbeeld, zodat er een goed beeld is (en blijft) van de vogelstand in Nederland. Data die weer van belang is voor het vormgeven van het juiste beleid. Of je kan een keertje meedoen aan de ‘natuurwerkdag’ bij jou in de buurt. Kortom: er zijn tal van mogelijkheden om bij te dragen aan al het moois waar je zelf nou juist zoveel plezier aan beleeft. En je zult ongetwijfeld merken dat, door zelf je steentje bij te dragen, je nóg meer plezier beleeft aan je hobby!

Mijn punt? Misschien moeten we ons af en toe afvragen hoe het eigenlijk kan dat we bijvoorbeeld via waarneming.nl zo eenvoudig kunnen zien welke vogels waar gezien zijn. En waarom we die kunnen bekijken vanachter een mooi kijkscherm, in een gebied dat is ingericht en wordt onderhouden op een wijze waardoor het aantrekkelijk is voor vogels. En daarmee dus ook voor ons. Dit kan allemaal alleen maar met voldoende steun van ons allen. 

Want bedenk: voor niks gaat alleen de zon op. Zo leerde ik ooit al van onze boekhouder.